Áîéïëüãçóç: Ôï ÷ñïíéêü ìéáò ðñïáíáããåëèåßóáò áðïôõ÷ßáò;

Βασßλης Φουρτοýνης

ΤετÜρτη 3 Äåêåìâñßïõ 2014

Τον Απρßλιο του 2014, σε μια ομαδικÞ προσπÜθεια/κεßμενο (http://www.esos.gr/arthra/axiologisi-ekpaideytikon-daskalon-kauhghton-pr...) εκφρÜσαμε την αγωνßα μας για http://www.fourtounis.gr/üσα διακυβεýονται στο εκπαιδευτικü μας σýστημα, απü την εισαγωγÞ και εφαρμογÞ του ΠΔ152/13, που αφορÜ την αξιολüγηση των εκπαιδευτικþν. Κι ενþ üλα τα σημεßα και οι προτÜσεις εκεßνης της κριτικÞς προσÝγγισης παραμÝνουν σε απüλυτη ισχý, η εμπειρßα της εφαρμογÞς του ΠΔ152 στην αξιολüγηση των στελεχþν Ýως αυτÞν την στιγμÞ επιβεβαßωσε Þδη κÜποιες απü τις ανησυχßες μας και πρüσθεσε επιχειρÞματα για Üμεση επανεξÝτασÞ του Þ και αντικατÜστασÞ του με Ýνα νÝο σýστημα που δεν θα συσχετßζει την αξιολüγηση με την προαγωγÞ, αλλÜ θα εστιÜζει στον διαμορφωτικü του ρüλο και στην βελτιωτικÞ προοπτικÞ και θα συνδÝει την αξιολüγηση με Ýνα ρεαλιστικü και ουσιαστικü σýστημα επιμüρφωσης. ¸να σýστημα αξιολüγησης, το οποßο δεν θα αποπροσανατολßζει το ανθρþπινο δυναμικü με χρονοβüρες διαδικασßες, θα επικεντρþνεται στην τρÝχουσα επαγγελματικÞ δυνατüτητα του κÜθε εκπαιδευτικοý και θα συμπορεýεται με την ΑΕΕ και Ýνα ευρýτερο σýστημα αξιολüγησης του εκπαιδευτικοý συστÞματος.
Με την πρþτη εφαρμογÞ του ΠΔ αναδýθηκαν πολλαπλÜ προβλÞματα, τα οποßα εντüπισαν και προÝβαλαν πολλοß αρθρογρÜφοι και εκπρüσωποι της ΠΕΣΣ. Οι κοινÝς τους διαπιστþσεις συνÝκλιναν στα εξÞς: 
1.    ¹ταν αιφνιδιαστικüς ο τρüπος και ο χρüνος (καλοκαιρινÞ περßοδος) που ανακοινþθηκε, καθþς και ασφυκτικÜ τα χρονικÜ περιθþρια για αξιολογητÝς και αξιολογοýμενους, κυρßως για τους πρþτους. Η σπουδÞ για την εφαρμογÞ της αξιολüγησης μÜλλον πρÝπει να αναζητηθεß στην προχειρüτητα, που επιδεικνýει το ΥΠΑΙΘ στον χειρισμü των θεμÜτων του, αλλÜ και στις χρονικÝς δεσμεýσεις της κυβÝρνησης απÝναντι στην τρüικα 
2.    Η διαδικασßα της επιμüρφωσης των στελεχþν εκπαßδευσης, τα οποßα θα υλοποιοýσαν την αξιολüγηση, Þταν επιφανειακÞ και δυσανÜλογα εσπευσμÝνη σε σχÝση με το ειδικü βÜρος του ρüλου, που θα διαδραμÜτιζαν, ενþ και οι συνδικαλιστικÝς κινητοποιÞσεις Üσκησαν πρüσθετη και ασφυκτικÞ πßεση 
3.    Δεν υπÞρξε διÜλογος σε καμßα φÜση της διαδικασßας, οýτε στη προκαταρκτικÞ οýτε στην μετα-αξιολογικÞ μεταξý των δýο πλευρþν (αξιολογητÝς-αξιολογοýμενοι), με συνÝπεια να μην εßναι σε θÝση το σýστημα να προχωρÞσει σε βελτιþσεις και παρεμβÜσεις, αλλÜ και να αναζητÞσει καλýτερες πρακτικÝς. Σε ορισμÝνες περιπτþσεις δεν τηρÞθηκαν οýτε τα προσχÞματα των τυπικþν διαδικασιþν, üπως προβλÝπονται απü το ΠΔ152. Σ´ αυτü το σημεßο επιβεβαιþνεται απüλυτα η κριτικÞ μας για τον κακü σχεδιασμü του ΠΔ152, το οποßο επιφορτßζει κÜποια στελÝχη με την υποχρÝωση να αξιολογÞσουν δυσανÜλογα μεγÜλο αριθμü εκπαιδευτικþν Þ στελεχþν με αποτÝλεσμα να καθßστανται ανεφÜρμοστες ακüμα και οι θετικÝς του πρüνοιες 
4.    Οι αξιολογικÝς εκθÝσεις δεν τεκμηριþνονται επαρκþς Þ εξαντλοýνται σε μια ανοýσια και στερεüτυπη αναφορÜ -«το αποτÝλεσμα βασßστηκε στο portfolio, στα επßσημα Ýγγραφα και στην εμπειρßα απü τη συνεργασßα»- χωρßς να αιτιολογεßται η αριθμητικÞ αξιολüγηση και να προτεßνονται οι τομεßς, που θα επιδÝχονταν βελτßωση απü τον αξιολογηθÝντα. ¸τσι καταργεßται νομοτελειακÜ η πεμπτουσßα του αξιολογικοý συστÞματος και νομιμοποιεßται μßα στρεβλÞ λογικÞ, η οποßα, σε περßπτωση που αγγßξει και την αξιολüγηση των εκπαιδευτικþν της τÜξης, τüτε το σýστημα αξιολüγησης δεν Ýχει κανÝναν λüγο να υπÜρχει γιατß αποστερεß την  εκπαßδευση απü  δυνÜμεις που δεν περισσεýουν 
5.    Η βαθμολογßα στις ΠεριφερειακÝς Διευθýνσεις Εκπ/σης εμφÜνισε μεγÜλες διακυμÜνσεις (σε κÜποιες Þταν χαρακτηριστικÜ υψηλÞ Þ σχετικÜ χαμηλÞ) þστε να παρουσιαστεß, Þδη απü την πρþτη εφαρμογÞ, η προοπτικÞ των προβλημÜτων που θα δημιουργÞσει η σýνδεση της αξιολüγησης με την προαγωγÞ και την επιλογÞ στελεχþν. Εφüσον δεν σταθμιστοýν Þ ακüμη και «αποπληθωριστοýν» οι βαθμολογßες με βÜση τη σχÝση  των μÝσων üρων των βαθμολογιþν των Περιφερειακþν Διευθýνσεων με τον Γενικü μÝσο üρο, οι εκπαιδευτικοß θα προσÝλθουν στις διαδικασßες κρßσεων και προαγωγþν με Üνισους üρους και προûποθÝσεις. ΕÜν μÜλιστα αυξηθεß η βαρýτητα της αξιολüγησης (üπως φημολογεßται) απü το 16% (κατÜ προσÝγγιση), που εßναι αυτÞ τη στιγμÞ με βÜση τις προβλÝψεις του Ν3848/2010, στο 40% για τις επιλογÝς στελεχþν, τüτε θα διευρυνθεß αλλÜ και θα παγιωθεß η ανισüτητα 
6.    Η διαδικασßα της αξιολüγησης και τα αποτελÝσματÜ της αντιμετωπßστηκαν εßτε πρüχειρα εßτε απαξιωτικÜ απü διÜφορα στελÝχη, τα οποßα διατεßνονταν üτι η üλη διαδικασßα αποτελεß μÝρος της απορρüφησης του ΕΣΠΑ, και επομÝνως καθßσταται  επουσιþδης και τυπικÞ. Ακüμη και αν δεχτεß κανεßς üτι οι παραπÜνω ισχυρισμοß αληθεýουν ως Ýνα βαθμü, δεν παýουν να συνιστοýν μßα διαχειριστικÞ ρητορικÞ απü στελÝχη, τα οποßα αδυνατοýν να επωμιστοýν την ευθýνη των αποφÜσεþν τους και να στοιχειοθετÞσουν την κρßση τους στους αξιολογηθÝντες συναδÝλφους τους, ενþ διαχÝουν την απαξßωση ενσυνεßδητα και για διαφορετικοýς λüγους μÝχρι τη βÜση της εκπαιδευτικÞς πυραμßδας. Η στÜση τους αυτÞ αποσιωπÜ και παραγνωρßζει δýο κεφαλαιþδους σημασßας συνÝπειες, που απορρÝουν απü τη διαδικασßα της αξιολüγησης και τα αποτελÝσματÜ της: 
6.1. παρÜγονται διοικητικÜ αποτελÝσματα: οι νüμοι, στους οποßους θα στηριχτεß η διαδικασßα των κρßσεων και των προαγωγþν στηρßζονται στα αποτελÝσματα της αξιολüγησης. Η “κακÞ” εφαρμογÞ της, μπορεß να εßναι η απαρχÞ ενστÜσεων και προσφυγþν σε διοικητικÜ δικαστÞρια 
6.2. οι ουσιαστικÝς συνÝπειες εßναι καθοριστικÝς: üταν εßναι “καλÞ” η κρßση, συμβÜλλει στη βελτßωση την ατομικÞ και του εκπαιδευτικοý συστÞματος, ενþ η “κακÞ” διαταρÜσσει το κλßμα και τις συναδελφικÝς σχÝσεις, πλÞττει το κýρος και την αξιοπιστßα του αξιολογητÞ και του αξιολογηθÝντος, οι οποßοι στεροýνται ουσιαστικÞς νομιμοποßησης ενþπιον των συναδÝλφων τους 
7. Θεμελιþνεται μια λογικÞ “εναρμονισμÝνων” πρακτικþν, οι οποßες αποσκοποýν στη δικαßωση του συστÞματος για τις επιλογÝς  προσþπων ως στελεχþν. ¼λα τα υψηλüβαθμα στελÝχη αξιολογÞθηκαν ως «εξαßρετα», ενþ  üσο πιο υψηλÞ θÝση κατÝχει το στÝλεχος, τüσο πιο υψηλÞ βαθμολογßα λαμβÜνει, ιδιαιτÝρως σε θÝσεις με ενισχυμÝνα πολιτικÜ χαρακτηριστικÜ. Και για να αποφευχθοýν οι Ýντονες αντιδρÜσεις, το σýστημα διÝρρευσε üτι με μια αλλαγÞ του θεσμικοý πλαισßου θα διατηρÞσουν τις θÝσεις τους εκεßνοι, που θα κριθοýν εξαßρετοι. Αυτü Üλλωστε υλοποßησε το ΥΠΑΙΘ με την τροπολογßα, που κατÝθεσε για τους αξιολογηθÝντες Περιφερειακοýς ΔιευθυντÝς (Üσχετα απü την τελικÞ τýχη της), þστε να αξιοποιηθοýν ως μüνιμοι σýμβουλοι του ΥΠΑΙΘ και ΕλεγκτÝς. Πρüκειται για την πρþτη ΠρÜξη, που αξιοποιεß τα αποτελÝσματα της αξιολüγησης και επιβεβαιþνει üτι «üλα τα ßδια μÝνουν». 
8. Η ΑΔΙΠΠΔΕ περιχαρακωμÝνη σε μια τακτικÞ σιωπÞς, παρüτι οι επιστÞμονες, που την στελεχþνουν, εßναι οι Üμεσοι δημιουργοß της πρüτασης απü την οποßα προÝκυψε το ΠΔ152, δεν αποτýπωσε τη θÝση της σε κανÝνα στÜδιο της διαδικασßας (προ-μετα-αξιολογικü) και δεν Ýδωσε (ως üφειλε) οδηγßες και κατευθýνσεις απολýτως απαραßτητες κατÜ την πρþτη εφαρμογÞ, üταν οι διαδικασßες πραγματþθηκαν με τÝτοιο «ακροβατικü» τρüπο. 
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: üλα üσα προαναφÝρθηκαν, καταδεικνýουν την αποτυχßα (;) της εφαρμογÞς της συγκεκριμÝνης αξιολüγησης στο εκπαιδευτικü μας σýστημα (παρÜ την επßκληση του ελαφρυντικοý της πρþτης εφαρμογÞς). ¹ταν βÝβαια μια αποτυχßα προδιαγεγραμμÝνη, αφοý η αξιολüγηση βασßστηκε σε Ýνα νομοθÝτημα με λÜθη στη φιλοσοφßα του και στη λογικÞ του, που προσπαθεß να υπαγÜγει σε ποσοτικοποßηση ποιοτικÝς παραμÝτρους που δεν επιδÝχονται τÝτοια αντιμετþπιση, και με νομοτεχνικÝς ατÝλειες και προβλÞματα που εμφανßστηκαν με την πρþτη εφαρμογÞ σε üλη τους την Ýκταση. ΕÜν μÜλιστα η ßδια πρακτικÞ της πρþτης εφαρμογÞς διαχυθεß προς τα «κÜτω», θα πολλαπλασιÜσει την αποτυχßα του ΠΔ152, ενþ θα απαξιþσει συνολικÜ την Ýννοια της αξιολüγησης, και θα αφÞσει δυσεποýλωτες «πληγÝς» στο εκπαιδευτικü σþμα και στο ελληνικü σχολεßο. ΔιαταραχÞ του κλßματος και των σχÝσεων, απογοÞτευση και πτþση ηθικοý, απþλεια του κýρους των στελεχþν και της ουσιαστικÞς νομιμοποßησÞς τους μπροστÜ στα στελÝχη της “πρþτης γραμμÞς και στους εκπαιδευτικοýς της τÜξης. 
Η Πολιτεßα και οι θεσμικοß φορεßς οφεßλουν Üμεσα να λÜβουν μÝτρα σε δýο κατευθýνσεις: (Ýτσι þστε η αξιολüγηση να κινηθεß προς την κατεýθυνση της ουσιαστικÞς αποτýπωσης και αναβÜθμισης του εκπαιδευτικοý Ýργου) 
Πρþτη κατεýθυνση και αναγκαιüτητα οι θεσμικÝς αλλαγÝς. Προτεραιüτητες η υλοποßηση της εθνικÞς στρατηγικÞς για την επιμüρφωση, για την οποßα υπÜρχουν προτÜσεις, και η αποδÝσμευση της αξιολüγησης απü το σýστημα προαγωγþν. Οι εκπαιδευτικοß πρÝπει να προÜγονται χωρßς ποσüστωση και 
α. ακþλυτα μÝχρι τον βαθμü  Β, αν κρßνονται τουλÜχιστον «επαρκεßς», 
β. με αυξημÝνες προûποθÝσεις (π.χ. τουλÜχιστον «πολý καλοß») απü τον Β´ στον Α´ βαθμü. Τα στελÝχη, που κατÜ τη διÜρκεια της θητεßας τους θα κρßνονται «ελλιπÞ», να απαλλÜσσονται Üμεσα απü τα καθÞκοντÜ τους, ως στελÝχη. 
Η Üλλη αναγκαιüτητα εßναι να ενεργοποιηθεß Üμεσα η ΑΔΙΠΠΔΕ και üλοι οι φορεßς, που την πλαισιþνουν, για να παρÜσχουν τÝτοιες οδηγßες þστε να βοηθοýν τα στελÝχη της εκπαßδευσης, που ασκοýν την αξιολüγηση. 
Προς αυτÞν την κατεýθυνση αναπτýξαμε μια προσπÜθεια να διασφαλßσουμε üρους και προûποθÝσεις, για την αντιμετþπιση του θÝματος με ευθýνη και σοβαρüτητα (üπως του αρμüζει, αφοý, παρÜ τη διαφωνßα μας, αποτελεß θεσμικÞ υποχρÝωση), þστε: 
α) να διαμορφþνεται μια, κατÜ το δυνατüν, σαφÞς εικüνα του κÜθε αξιολογοýμενου 
β) να σχηματοποιοýνται Ýγκυρες προτÜσεις για βελτßωση στην σωστÞ κατεýθυνση 
γ) να στοιχειοθετεßται  η βαθμολογßα   
δ) να τεκμηριþνεται η διαφÜνεια και 
ε) να αντιμετωπßζονται üλοι ισüτιμα.
ΣχεδιÜσαμε και προτεßνουμε Ýνα εýχρηστο εργαλεßο, που κÜθε αξιολογητÞς και αξιολογοýμενος μπορεß να βρει και να αξιοποιÞσει στις παρακÜτω ιστοσελßδες: http://users.sch.gr/gkelesidis/ και  http://e-symvoulos.mysch.gr/ 
Το εργαλεßο δεν  επιδιþκει να αντικειμενικοποιÞσει Þ περιορßσει την κρßση –Üλλωστε αυτü θα Þταν αδýνατο-, αλλÜ να τη διασαφηνßσει  και να την παραμετροποιÞσει, να προσφÝρει προοπτικÞ θεþρησης και θÝασης των δεδομÝνων απü την ßδια οπτικÞ. 
Η λογικÞ της πρüτασης βασßζεται στην ανÜλυση των προβλÝψεων του ΠΔ152/13, του καθηκοντολογßου, του θεσμικοý πλαισßου της ΑΕΕ και üλων των θεσμικþν ρυθμßσεων, που διÝπουν τη λειτουργßα των στελεχþν και στη συστηματοποßηση επιμÝρους δεικτþν που ταυτüχρονα αποτελοýν μονÜδες αιτιολüγησης της κρßσης και διαμüρφωσης βελτιωτικþν προτÜσεων. 
Βασßζεται επßσης σε συνδυασμοýς δεδομÝνων που αφοροýν την επιστημονικÞ και επαγγελματικÞ ανÜπτυξη, þστε για τα ßδια προσüντα να παρÜγεται σταθερÜ ßδιο αποτÝλεσμα. Μ’ αυτοýς τους τρüπους δημιουργεßται μßα σχετικÜ αντικειμενικÞ και Üρα κοινÞ και σταθερÞ βÜση, επÜνω στην οποßα θα στηρßζεται η τελικÞ αξιολογικÞ κρßση για κÜθε αξιολογοýμενο. Στο βαθμü που υιοθετηθεß απü μεγÜλο αριθμü συναδÝλφων, θα μποροýσε να υποστηρßξει μßα ενιαßα αντßληψη και κοινÞ στÜση, που θα σχετικοποιοýσε τις αποκλßσεις της πρþτης εφαρμογÞς. Εßναι βÝβαια απαραßτητο, πÝρα απü την πρþτη καταγραφÞ μÝσω του εργαλεßου, ο ανθρþπινος παρÜγοντας να επεξεργαστεß περαιτÝρω τα πληροφοριακÜ δεδομÝνα που παρÜγει το αυτοματοποιημÝνο μÝρος, þστε να αποτυπωθοýν στην τελικÞ ποιοτικÞ και αριθμητικÞ αξιολüγηση και üλα τα εξατομικευμÝνα χαρακτηριστικÜ του κÜθε εκπαιδευτικοý, τα οποßα δεν  εßναι δυνατüν να ληφθοýν υπüψη απü Ýνα εργαλεßο γενικÞς χρÞσης. 
¼μως η πιο καßρια συνεισφορÜ του φιλοδοξοýμε να εßναι üτι, τεκμηριþνοντας μια πιο διÜφανη και ισüτιμη βαθμολογικÞ αποτßμηση, θα αμβλýνει τις παρενÝργειες, που προκýπτουν απü την αριθμητικÞ βαθμολογßα, και θα προκρßνει και θα επιτρÝψει ουσιαστικÝς συζητÞσεις μεταξý αξιολογητþν και αξιολογοýμενων σχετικÜ με βελτιωτικÝς παρεμβÜσεις. 
Το εργαλεßο εßναι Ýνα «βιβλßο» του Microsoft Excel, κÜθε φýλλο του οποßου αποτελεß μια καρτÝλα αξιολüγησης για κÜθε κατηγορßα αξιολüγησης. ΚÜθε δεßκτης αναλýθηκε σε επιμÝρους ερωτÞσεις που αναδεικνýονται τüσο απü τις απαιτÞσεις του ΠΔ üσο και απü το καθηκοντολüγιο των διευθυντþν. ¸τσι καθßσταται ευκολüτερο να αναζητηθοýν συγκεκριμÝνα στοιχεßα σε κÜθε δεßκτη. Για να δημιουργηθεß ο βαθμüς υπÜρχει αναδυüμενο μενοý σε κÜθε ερþτηση διερεýνησης. ΑνÜλογα με το συνολικü βαθμü δημιουργεßται αυτüματα μια πρüταση που τεκμηριþνει τη βαθμολüγηση. Ο βαθμüς κÜθε δεßκτη συνυπολογßζεται στην τελικÞ βαθμολογßα της κατηγορßας που αυτüματα περνÜ στην αρχικÞ καρτÝλα με τα ατομικÜ στοιχεßα του αξιολογοýμενου. ΠαρÜλληλα δημιουργεßται αυτüματα μια «πρüταση» για την Ýκθεση κÜθε κατηγορßας. Η Ýκθεση αυτÞ μπορεß να αντιγραφεß, να εξειδικευτεß ανÜλογα με τον αξιολογοýμενο και να επικολληθεß στο πλαßσιο κειμÝνου της πλατφüρμας. 
Το εργαλεßο σ’ αυτÞν τη φÜση αποτελεß μια beta Ýκδοση μüνο για τις κατηγορßες Ια, Ιβ, ΙΙβ και Vα και β, Ýτσι þστε να καλýπτει τις ανÜγκες αξιολüγησης των στελεχþν που κλÞθηκαν να αξιολογηθοýν με το με ΑΠ 10940/201-10-14 Ýγγραφο του ΥΠΑΙΘ. ΕπειδÞ η αξιολüγηση δεν διενεργεßται σε üλες τις κατηγορßες δεν καθßσταται εφικτü αυτÞ τη στιγμÞ να εξαχθεß Ýνας γενικüς βαθμüς αξιολüγησης σýμφωνα με το γενικü τýπο που περιγρÜφεται στο ΠΔ. 
Εßναι σημαντικü για εμÜς  να δοκιμαστεß στην πρÜξη για να αποτυπωθοýν τα πλεονεκτÞματα και τα μειονεκτÞματÜ του þστε να διορθωθοýν Þ να τροποποιηθοýν στη συνÝχεια. Προς αυτÞν την κατεýθυνση προσβλÝπουμε στις γüνιμες προτÜσεις και παρατηρÞσεις üσων συναδÝλφων  το αξιοποιÞσουν. Για το σκοπü αυτü μπορεßτε να επικοινωνεßτε υποβÜλλοντας κÜθε πρüβλημα Þ πρüταση στο email:gkelesidis@windowslive.com


Κατσαρüς ΙωÜννης 
Κελεσßδης Γεþργιος 
Κελεσßδης ΕυÜγγελος 
ΜανÜφη ΙωÜννα 
Σχολικοß Σýμβουλοι