Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

Τρία χρόνια μετά το πρώτο Μνημόνιο στο οποίο οδήγησε τη χώρα ως πρωθυπουργός, ενάμιση χρόνο μετά την έξωσή του από το Μέγαρο Μαξίμου και ένα χρόνο μετά την εκθρόνισή του από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου υποστηρίζει ότι επιστρέφει στην κεντρική πολιτική σκηνή για να απαντήσει στους επικριτές του και να αποδείξει το δίκαιο των πράξεών του.

Αυτό διαμηνύει ο στενός συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού, Γιώργος Ελενόπουλος σε μια συζήτησή του με το δημοσιογράφο του ΑΠΕ Βασίλη Μούρτη.

Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το Μνημόνιο και την κατάσταση στην Ελλάδα. Φυσικά δεν θα μπορούσε να λείψει και η φράση «λεφτά υπάρχουν» που υποστηρίζεται ότι «απομονώθηκε από μια ολόκληρη παράγραφο».

Παράλληλα γίνεται αναφορά στα ταξίδια και τις ομιλίες του κ. Παπανδρέου σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και υποστηρίζεται ότι ο κ. Παπανδρέου θα δώσει τη μάχη, παρά τις σφοδρές επιθέσεις που δέχεται όλο αυτό το διάστημα και τις οποίες θεωρεί ότι δέχεται «από δομημένα κέντρα που δεν επιθυμούν να ακούγεται και να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων ο προοδευτικός μεταρρυθμιστικός λόγος, οι προοδευτικές μεταρρυθμιστικές πολιτικές». Θεωρεί, επίσης, ότι κάποιοι «επιχειρούν μάταια, με φασιστικού χαρακτήρα εκδηλώσεις, να περιορίσουν ή να καταργήσουν την ελεύθερη έκφραση απόψεων».

Το πλήρες κείμενο του ΑΠΕ έχει ως εξής:

Πριν από ένα μήνα, ακριβώς, συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από την ημέρα που η Ελλάδα εντάχθηκε στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, αποφεύγοντας τη χρεοκοπία. Ήταν 23 Απριλίου 2010, ανήμερα του Αγ. Γεωργίου, ημέρα της γιορτής του, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, ανήγγειλε, από το Καστελόριζο, την απόφασή του, αναλαμβάνοντας και το βάρος της ευθύνης της.

Νωρίτερα είχε συζητήσει με συνεργάτες του, το πρόβλημα και πως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Άκουσε πολλές απόψεις και προτάσεις, όπως την προσφυγή σε νέες εκλογές ή σε δημοψήφισμα και, βέβαια, να ζητήσει τη συναίνεση της αντιπολίτευσης, η οποία, όπως είχε διαφανεί και όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, δεν ήταν διατεθειμένη να την παράσχει. Ο κ. Παπανδρέου, αφού άκουσε τους συνεργάτες του, πήρε την απόφασή του. Λίγοι θυμούνται ή αξιολογούν τις συνθήκες υπό τις οποίες ελήφθη η συγκεκριμένη απόφαση. «Ο χρόνος, για παράδειγμα, ήταν πολύ πιεστικός, καθώς τον Μάιο έληγε ένα σημαντικού ύψους ελληνικό ομόλογο που έπρεπε να αποπληρωθεί και χρήματα δεν υπήρχαν», λένε στενοί συνεργάτες του.

Αργότερα, όταν το θέμα ξανασυζητήθηκε σε συνεδρίαση του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, όπου τέθηκαν ξανά τα λεγόμενα εναλλακτικά σενάρια, ο κ. Παπανδρέου απάντησε λέγοντας ότι οι ηγέτες είναι για να παίρνουν αποφάσεις στις κρίσιμες στιγμές, αναλαμβάνοντας και το κόστος.

Ο ίδιος όχι μόνο το ανέλαβε, αλλά και το πλήρωσε πολύ ακριβά. Έγινε, όπως σημειώνουν συνεργάτες του, «με τη βοήθεια πολλών παραγόντων, που δεν τον ξεχνούν ούτε και σήμερα», το "απεχθέστερο" πρόσωπο στην Ελλάδα. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πρωθυπουργία και να παραιτηθεί από τη θέση του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ.

Ο κ. Παπανδρέου δεν είναι σήμερα ο πρωθυπουργός της χώρας. Παρά ταύτα, όπως τονίζουν, τα προβλήματα παραμένουν. «Τα δημοσιονομικά μέτρα βρίσκονται πάντα εδώ και για πολλούς είναι πολύ σκληρότερα και, όπως είπε πριν από 10, περίπου, ημέρες ο ίδιος ο κ. Σαμαράς, θα ζούμε με το μνημόνιο και για τα επόμενα 2-3 χρόνια».

Από τις αρχές του 2012 ο πρώην πρωθυπουργός κινείται μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού, έχοντας ήδη συμπληρώσει έναν χρόνο «ακαδημαϊκής αναζήτησης» σε κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου και μετέχοντας σε πάρα πολλά συνέδρια, μιλώντας για την Ελλάδα, όπως πολλές φορές έχουν πει οι συνεργάτες του, οι οποίοι τονίζουν ότι «ουδέποτε έπαψε να μιλά για την Ελλάδα, η οποία ήταν πάντα στην πρώτη σειρά των προτεραιοτήτων του, όπως και η προσπάθεια οριστικής εξόδου της χώρας από την κρίση».

Για τον κ. Παπανδρέου ο «κύκλος του εξωτερικού» έχει ολοκληρωθεί, όχι πως δεν θα ξαναταξιδέψει στο εξωτερικό, άλλωστε παραμένει Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και οι υποχρεώσεις του θα τον στείλουν πολλές φορές εκτός Ελλάδας. Αλλά η παρουσία του στη χώρα θα είναι εντονότερη.

Πολλοί είναι εκείνοι που θα ρωτούσαν τι προτίθεται να κάνει παραμένοντας πολύ περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα; Θα μιλήσει για όσα έγιναν; Απ’ ότι φαίνεται, θα μιλήσει, αλλά περισσότερο θα μιλήσει για όσα γίνονται σήμερα και για όσα πρέπει να γίνουν στο μέλλον.

Ο πρώην πρωθυπουργός έχει συζητήσει σχετικά με τους συνεργάτες του και έχει δώσει το στίγμα των προθέσεών του. Ο Γιώργος Ελενόπουλος, ο στενότερος συνεργάτης του κ. Παπανδρέου σε θέματα Τύπου, είναι μεταξύ εκείνων που γνωρίζουν πολύ καλά τις προθέσεις του πρώην πρωθυπουργού και δεν διστάζει να τις κοινοποιήσει.

Απ' όσα λέει προκύπτει αβίαστα ότι ο κ. Παπανδρέου δεν προτίθεται να ακολουθήσει την πρακτική της σιωπής. Αντίθετα, πιστεύει ότι, οι ιδέες και οι πολιτικές που πρεσβεύει πρέπει να ακούγονται και να συζητούνται παντού, στην Αχαΐα, στην Αθήνα, σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε ομιλίες, σε εκδηλώσεις, σε συζητήσεις.

Το στίγμα του τρόπου με τον οποίο ο πρώην πρωθυπουργός προτίθεται να κινηθεί το επόμενο διάστημα, το δίνει η φράση «η μάχη συνεχίζεται», που χρησιμοποιεί ο κ. Ελενόπουλος. Άλλωστε δείχνει να θεωρεί ότι αυτό που ξεκίνησε ως πρωθυπουργός, δηλαδή οι μεταρρυθμίσεις και η αναζήτηση προοδευτικών λύσεων στα μείζονα προβλήματα της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, δεν έχουν προχωρήσει κι ας είναι, σήμερα, περισσότερο αναγκαίες από ποτέ.

Ο κ. Παπανδρέου θεωρεί ότι τα προβλήματα, που σήμερα διογκώνονται, δεν μπορούν να έχουν «κλασικού τύπου απαντήσεις», και πολύ περισσότερο αν αυτές οι απαντήσεις είναι συντηρητικές.

Οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν, όπως πιστεύει ο κ. Παπανδρέου, πρέπει να θέτουν τον άνθρωπο στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων και «να στοχεύουν στην κινητοποίηση και όχι την παθητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού». Επίσης θεωρεί ότι σήμερα που αυξάνεται ο αριθμός των «παικτών» στο διεθνές παιχνίδι «απαιτείται περισσότερη Δημοκρατία και όχι λιγότερη», όπως είναι η τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και παγκοσμίως. Οι πολιτικές που υποστηρίζει ο κ. Παπανδρέου πρέπει «να επενδύουν στον άνθρωπο, στις υποδομές και να αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα για βιώσιμη ανάπτυξη με ανθρώπινο πρόσωπο, όπου τα κέρδη και τα βάρη μοιράζονται δίκαια».

Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Παπανδρέου θα δώσει τη μάχη, παρά τις σφοδρές επιθέσεις που δέχεται όλο αυτό το διάστημα και τις οποίες θεωρεί ότι δέχεται «από δομημένα κέντρα που δεν επιθυμούν να ακούγεται και να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων ο προοδευτικός μεταρρυθμιστικός λόγος, οι προοδευτικές μεταρρυθμιστικές πολιτικές». Θεωρεί, επίσης, ότι κάποιοι «επιχειρούν μάταια, με φασιστικού χαρακτήρα εκδηλώσεις, να περιορίσουν ή να καταργήσουν την ελεύθερη έκφραση απόψεων». Όσοι εμφορούνται από «αυταρχικές αντιλήψεις και συμπεριφορές, δεν αντέχουν στον διάλογο και γι' αυτό θέλουν να τον καταργήσουν» τονίζει. Αυτός είναι και ο πραγματικός λόγος για τον οποίο δέχεται επιθέσεις και επιχειρήθηκε να λοιδορηθούν οι διαλέξεις του στα πανεπιστήμια και οι ομιλίες του σε συνέδρια, εξηγεί ο συνεργάτης του και προσθέτει ότι αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία να βάλλεται κάποιος επειδή έχει τη δυνατότητα να μιλήσει για τις απόψεις του και τη χώρα του και την αξιοποιεί.

Όπως αναφέρει ο κ. Ελενόπουλος ο κ. Παπανδρέου στοχεύει, με τις παρεμβάσεις του «στην ανοικοδόμηση και τη διάδοση του προοδευτικού λόγου τόσο στο εξωτερικό, όσο και, κυρίως, στο εσωτερικό της χώρας. Η περίοδος δε που μεσολαβεί μέχρι τις ευρωεκλογές του 2014, όπως και κάθε αντίστοιχη περίοδος, προσφέρει τη δυνατότητα να οικοδομηθεί ένας ουσιαστικός διάλογος για όλα αυτά τα ζητήματα.

Ο πρώην πρωθυπουργός εκτιμά ότι ο προοδευτικός και μεταρρυθμιστικός λόγος και η προοδευτική στρατηγική, που προτίθεται να αναδείξει, είναι αναγκαία στοιχεία για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Μάλιστα, ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, πεποίθησή του είναι ότι, όλοι πρέπει να έχουν φωνή, όλοι να ακούγονται και να κυριαρχεί η αρχή της ισονομίας, καθώς έτσι εμπεδώνεται αίσθημα εμπιστοσύνης και ενισχύεται η Δημοκρατία. Γι' αυτό και δεν μπορεί να δεχτεί τη στάση ενός μέρους του SPD, απέναντι στη Σοσιαλιστική Διεθνή. «Χρειάζεται συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων της Ευρώπης στην προσέγγιση μειζόνων ζητημάτων για τα συμφέροντα των πολιτών της Ευρώπης και όχι ένας νέος ηγεμονισμός, όποιος κι αν θέλει να είναι ο εκφραστής του».

Στην προσπάθειά του αυτή, ο πρώην πρωθυπουργός διαθέτει σημαντικά όπλα. Είναι, πριν απ’ όλα «ο τιτάνιος αγώνας του ελληνικού λαού για την έξοδο από την κρίση και τα πρωτοφανή αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν». Ο κ. Παπανδρέου θεωρεί, εξάλλου, ότι οι «σκληρές, αλλά αναγκαίες» επιλογές του για τη σωτηρία της χώρας, δικαιώνονται από τους τότε επικριτές του. Και επισημαίνεται, εν προκειμένω, η αναφορά του κ. Σαμαρά στην Κίνα, που αποδέχθηκε την ορθότητα των επιλογών του, «έστω κι αν ο ίδιος προωθεί ακόμα πιο επώδυνες ρυθμίσεις δημοσιονομικού χαρακτήρα, χωρίς μάλιστα, να προωθούνται οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις».

Στο οπλοστάσιο του κ. Παπανδρέου βρίσκεται και η εμπειρία και τα διδάγματα αυτής της πορείας, αλλά και από τις διεθνείς επαφές του όλο αυτό το διάστημα.

Στις προθέσεις του πρώην πρωθυπουργού είναι να δώσει έμφαση στο μεταρρυθμιστικό έργο που άρχισε η κυβέρνησή του, θεωρώντας αναγκαίο, περισσότερο από ποτέ, να συνεχιστεί, αν και η σημερινή κυβέρνηση δεν δείχνει να έχει παρόμοιες προθέσεις. Ο πρώην πρωθυπουργός, πάντως, θεωρεί ότι όσο συνεχίζεται η λήψη δημοσιονομικών μέτρων, είναι σχεδόν αδύνατο να προωθηθούν, παράλληλα και οι μεταρρυθμίσεις.

Ο κ. Παπανδρέου εξακολουθεί να πιστεύει ότι το χρέος και το έλλειμμα ήταν συμπτώματα βαθύτερων προβλημάτων του ελληνικού κράτους, του πολιτικού συστήματος και της διάρθρωσης της οικονομίας.

Όσο κι αν έχει λοιδορηθεί η φράση «λεφτά υπάρχουν», δύο λέξεις που αποκόπηκαν από μια ολόκληρη παράγραφο, ο πρώην πρωθυπουργός δεν παίρνει τίποτα πίσω από όσα είχε πει στις προεκλογικές ομιλίες του. Η άποψή του είναι ότι: «Πόροι, χρήματα, υπάρχουν εάν χτυπήσουμε φαινόμενα φοροδιαφυγής, αδιαφάνειας, αναξιοκρατίας, κλειστών επαγγελμάτων, σπατάλης και γραφειοκρατίας που εμποδίζουν την υγιή επένδυση και πρωτοβουλία. Εάν αυτά δεν απαντηθούν, οι προσπάθειες του ελληνικού λαού θα είναι ημιτελείς ή ακόμα και χωρίς αντίκρισμα. Οι κρίσεις θα επανέρχονται ως συστημικά και όχι συγκυριακά φαινόμενα».

Αυτές ακριβώς τις μεταρρυθμίσεις προσπάθησε να προωθήσει, που, όμως, πολεμήθηκαν από διάφορες πλευρές, οι οποίες, όπως επισημαίνει ο κ. Ελενόπουλος, ανέσυραν ύστερα από ένα χρόνο εκείνη την αναφορά του κ. Παπανδρέου, αποκόπτοντας τις γνωστές δύο λέξεις, προκειμένου να ματαιωθεί το σχέδιο των μεταρρυθμίσεων.

Σχετικά με το επίμαχο θέμα των ημερών, την αντιμετώπιση των ρατσιστικών και ναζιστικών φαινομένων, ο κ. Παπανδρέου έχει την άποψη ότι δεν αρκούν νομοθετικές πρωτοβουλίες. Θεωρεί ότι «οι προοδευτικές και ταυτόχρονα αποτελεσματικές πολιτικές και η ενίσχυση της φωνής του πολίτη αποτελούν την απάντηση». Θεωρεί επίσης ότι «πολιτικές συμπεριφορές που επικράτησαν τα τελευταία χρόνια, για λόγους μικροκομματικής σκοπιμότητας, τροφοδότησαν αρχικά την «αγανάκτηση» και την «οργή» και στη συνέχεια το μίσος και η βία».

Και η "επιστροφή" του κ. Παπανδρέου στην καθημερινή πολιτική δράση, που τοποθετείται, ρωτώ τον συνομιλητή μου.

«Ως δημοσιογράφος, γνωρίζω τη σημασία της επιλογής των λέξεων στη διαμόρφωση του τίτλου. Δεν πρόκειται περί επιστροφής. Ας μην ξεχνάτε ότι, πριν από οτιδήποτε άλλο, οι επιλογές του Γιώργου Παπανδρέου έχουν σαν αφετηρία τους την διασφάλιση της πορείας σωτηρίας της χώρας. Εκεί αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων και η εντονότερη παρουσία του εκτός συνόρων. Αν έπρεπε, λοιπόν, να "βγάλω" έναν τίτλο, θα έλεγα ότι: ο Παπανδρέου θα συνεχίσει να είναι παρών με τις ιδέες του και τις πολιτικές του.

Εξάλλου, ακόμη και όταν κάποιοι του ασκούσαν κριτική για την απουσία του στο εξωτερικό, η ενασχόληση του με τα προβλήματα της χώρας ήταν καθημερινή. Είτε μέσω συναντήσεων με παράγοντες διεθνώς, είτε με τηλεφωνικές επικοινωνίες με Ευρωπαίους ηγέτες. Και με πρωτοβουλίες, όχι μόνο για τα μείζονα θέματα αλλά και για την Αχαΐα, όπως για παράδειγμα τα μεγάλα οδικά έργα στην Δυτική Ελλάδα.

Ο Γιώργος Παπανδρέου βρίσκεται στην Αθήνα τον τελευταίο μήνα. Στις αρχές Ιουνίου θα πάρει μέρος στη σειρά διαλέξεων του TED στο Εδιμβούργο και στη συνέχεια θα μεταβεί στον Καναδά, όπου θα πάρει μέρος σε συζήτηση, στην οποία θα συμμετέχει, μεταξύ άλλων, ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Όλα με την ώρα τους, λοιπόν».