Ãéáôß Ýêëåéóáí ôï ÅÊÅÂÉ

της Μυρσßνης ΖορμπÜ, Athens Voice

ÐÝìðôç 17 Éáíïõáñßïõ 2013

http://3.bp.blogspot.com/-HS519ipf0Ko/T3C-1Cl4idI/AAAAAAAAAYU/xzHwkenn_D4/s1600/20935-46425.jpgΙστορßες Σκοτεινοý ΘαλÜμου

Τι συνÝβη ξαφνικÜ και το αργοκßνητο τρÝνο των μεταρρυθμßσεων Üρχισε να πετÜει πριν την þρα τους τα φορτßα; Γιατß Ýκλεισε το ΕΚΕΒΙ τüσο απρüβλεπτα και αιφνιδιαστικÜ με την προσχηματικÞ επßκληση ενüς σκανδÜλου; Αυτü το ξÝρει μüνο ο υπουργüς, ωστüσο οι τßτλοι τÝλους για το ΕΚΕΒΙ σημαßνουν, κÜτω απü τις σημερινÝς συνθÞκες, τη βεβιασμÝνη επιστροφÞ στην αναχρονιστικÞ δημοσιοûπαλληλικÞ, γραφειοκρατικÞ και υπουργοκεντρικÞ διαχεßριση του πολιτισμοý. Εßναι μια κλασικÞ μÝθοδος, που την εßχε καλλιεργÞσει με τον τρüπο του κι ο Ζαχüπουλος, για να μην ξεχνιüμαστε, αλλÜ εßδαμε ποý κατÝληξε. Τþρα, η αναβßωση του φαντÜσματος ενüς παλαιοκομματικοý τρüπου διακυβÝρνησης και η επιστροφÞ σε γκρßζες πρακτικÝς αδιαφÜνειας και μικροπολιτικÞς δεν εßναι παρÜ ζÞτημα χρüνου και το κüστος των συνεπειþν, δυστυχþς, προβλÝψιμο. ΑυτÞ η θριαμβευτικÞ εκδßκηση του αμαρτωλοý παρελθüντος –γεμÜτου επιδοτÞσεις ημετÝρων, αγορÝς Üχρηστων βιβλßων, επιτροπÝς κομματικþν παρατρεχÜμενων και οýτε μßα, μα οýτε μßα, Üξια να μνημονευθεß απüφαση Þ πρÜξη για την ανÜπτυξη της πολιτιστικÞς ζωÞς και της δημüσιας κουλτοýρας– θα εßναι μια καθαρÞ Þττα üχι μüνο για τον κüσμο του βιβλßου αλλÜ και για τον ευρýτερο πολιτιστικü χþρο ýστερα απü εßκοσι χρüνια προσπαθειþν.

Η μεγαλýτερη ηττημÝνη, εφüσον συντελεστεß τελικÜ, θα εßναι η ßδια η Ýννοια της πολιτιστικÞς πολιτικÞς, τα ßχνη της οποßας αποτυπþθηκαν, σε πεßσμα πολλþν, στην πορεßα ενüς θεσμοý που γεννÞθηκε και αναπτýχθηκε μÝσα σε αντικρουüμενες απüψεις και συμφÝροντα αλλÜ θεμελßωσε εξαρχÞς Ýναν αδιαμφισβÞτητα νÝο τρüπο αντιμετþπισης και λειτουργßας του βιβλßου στην κοινωνßα μας.

Το ΕΚΕΒΙ συγκροτÞθηκε και επÝδειξε ως θεσμüς σημαντικÝς αντοχÝς στη διÜρκεια της τελευταßας εικοσαετßας, ισορροπþντας ανÜμεσα στις μεγÜλες αλλαγÝς που Ýζησε ο κüσμος του βιβλßου, υιοθετþντας τεχνολογικοýς νεωτερισμοýς, απορροφþντας συνδικαλιστικÝς πιÝσεις και πολιτικÝς εντÜσεις, κυρßως üμως εφαρμüζοντας, στη μßα Þ την Üλλη κατεýθυνση, λιγüτερο Þ περισσüτερο πετυχημÝνα, μια αξιοπρεπÞ πολιτιστικÞ πολιτικÞ. Με πρüγραμμα, σχÝδιο, στüχους και αποτÝλεσμα.

Δεν υπÜρχουν πολλοß πολιτιστικοß οργανισμοßστη χþρα μας που μποροýν να περηφανευτοýν για κÜτι τÝτοιο. ¼πως εßναι φυσικü, οι θεσμοß κουρÜζονται και κουρÜζουν, συχνÜ επαναλαμβÜνουν το ρεπερτüριü τους, ελαχιστοποιοýν την προσπÜθεια, αστοχοýν στις προβλÝψεις τους, δημιουργοýν στο εσωτερικü τους κατεστημÝνες ομÜδες, καλλιεργοýν γýρω τους Ýμμισθους αυλοκüλακες, λειτουργοýν αυτοαναφορικÜ, ενßοτε αποκρýπτουν τα πραγματικÜ δεδομÝνα Þ λοξοδρομοýν απü τους βασικοýς στüχους τους. Το λÝνε τα εγχειρßδια, το συζητοýν τα συνÝδρια.

http://3.bp.blogspot.com/-8Pcbpq09IbA/TcRU6TSfr-I/AAAAAAAACXg/YJ8MlyOx2ZI/s400/05-05-2011_8h_ekthesi_vivliou+%252817%2529.JPGΤο ΕΚΕΒΙ δεν θα μποροýσε να ξεφýγει απü αυτÜ τα φαινüμενα, αλλÜ üσοι του τα καταμαρτυροýν πρÝπει να σταθμßσουν το γεγονüς üτι η ßδια η λειτουργßα του, ως ανεξÜρτητου φορÝα, εξασφÜλισε üλο αυτü το διÜστημα απεßρως μεγαλýτερη τεχνογνωσßα, αποτελεσματικüτητα, διαφÜνεια, σχεδιασμü, ευελιξßα, πρακτικÞ εφαρμογÞ και Ýλεγχο σε σýγκριση με οποιαδÞποτε δημüσια υπηρεσßα θα αποπειρüταν να φÝρει σε πÝρας ανÜλογο Ýργο. Αυτüς Þταν και ο λüγος που δημιουργÞθηκε, δßνοντας τη δυνατüτητα στην εκÜστοτε πολιτικÞ ηγεσßα να το εγκαλεß, να το ελÝγχει, να το ανανεþνει και να το αναδιαρθρþνει εÜν Þθελε.

Το 1994 η ßδρυση του θεσμοý Ýβαλε τÝρμα στην αμηχανßα, στον αυτοσχεδιασμü και την αδιαφορßα της πολιτεßας απÝναντι στο βιβλßο, εγκαινιÜζοντας για πρþτη φορÜ μια ορατÞ πολιτιστικÞ πολιτικÞ για το χþρο αυτü, την οποßα σÞμερα üλοι Ýχουμε τα δεδομÝνα να κρßνουμε και, μÜλιστα, üσο αυστηρÜ θÝλουμε. Η βεβιασμÝνη υπουργικÞ απüφαση που, παρακÜμπτοντας την ßδια την κυβερνητικÞ πολιτικÞ των μεταρρυθμßσεων, σπεýδει χωρßς δημüσιο διÜλογο και επιχειρÞματα να μεταφÝρει τÜχα στη διεýθυνση γραμμÜτων του υπουργεßου το Ýργο του ΕΚΕΒΙ εßναι απλþς προσχηματικÞ. Αν εßχε αληθινü περιεχüμενο, θα Ýφερνε σε δημüσια διαβοýλευση το προκλητικÜ τολμηρü μεταρρυθμιστικü σχÝδιο του προηγοýμενου υπουργοý πολιτισμοý, του κ. ΓερουλÜνου, για την αναμüρφωση των υπηρεσιþν του υπουργεßου προκειμÝνου να υπηρετÞσουν τον Σýγχρονο Πολιτισμü. Ιδοý η μεταρρýθμιση στη γραμμÞ των κυβερνητικþν εξαγγελιþν, αν ο υπουργüς δεν Ýμπαινε στον πειρασμü να επιλÝξει Ýνα Üδοξο τÝλος. ΑλλÜ Ýτσι χÜνει το μοναδικü του επιχεßρημα, αφοý μüνο η αναδιÜρθρωση των υπηρεσιþν του υπουργεßου θα μποροýσε να δικαιολογÞσει ßσως πειστικÜ την κατÜργηση των ανεξÜρτητων οργανισμþν, εξασφαλßζοντας üμως τις προûποθÝσεις συνÝχισης του αναγκαßου Ýργου.

ΑλλÜ ο σημερινüς υπουργüς δεν Ýχει δεßξει να Ýχει κατÜ νου κανÝνα συγκεκριμÝνο σχÝδιο πολιτιστικÞς πολιτικÞς και καθþς πιÝζεται απü παντοý –περικοπÝς, πρüσωπα, χαοτικÞ δημüσια διοßκηση– παßρνει μια καταστροφικÞ απüφαση. Με ιερÞ αγανÜκτηση αποφασßζει να δεßξει την πυγμÞ του, αυτοσχεδιÜζοντας, πριν ο υπεýθυνος υπουργüς Δημüσιας Διοßκησης κ. ΜανιτÜκης αποφασßσει το μÝλλον των 1.500 οργανισμþν ως την Üνοιξη. Το πολιτικü του ολßσθημα εßναι üτι ανοßγει την πüρτα απροειδοποßητα και εμφανßζεται στα μÜτια üλων γυμνÞ η πραγματικüτητα, που εßναι η αδυναμßα αναδιÜρθρωσης του δημüσιου τομÝα και, κατÜ συνÝπεια, η επιλογÞ της καταστροφÞς μιας χρÞσιμης δομÞς, την ßδια þρα που η κυβÝρνηση διασκεδÜζει τους φüβους των πολιτþν υποστηρßζοντας üτι προχωρÜ σε μεταρρυθμßσεις.

Με την πρÜξη του κινδυνεýει να ακυρþσει και τα τελευταßα ψÞγματα αξιοπιστßας Þ/και ωραιοποßησης των μεταρρυθμßσεων. Οι θεσμοß, η διακυβÝρνηση, η αναδιÜρθρωση της δημüσιας διοßκησης, ο ρüλος των δρþντων, η χÜραξη δημüσιας πολιτικÞς, οι στρατηγικÝς, τα σχÝδια δρÜσης, το δημüσιο συμφÝρον δεν εßναι χρησμοß για μυημÝνους. Εßναι οι τρüποι αναδιοργÜνωσης της πολιτικÞς διακυβÝρνησης, κι αυτü αφορÜ και τον πολιτισμü. ¼λα αυτÜ συνιστοýν Ýνα πεδßο αντιπαρÜθεσης, εκεß δßνουν εξετÜσεις οι ιδεολογßες και οι πολιτικÝς αλλÜ, το πιο σημαντικü, εκεß βρßσκονται τα αναγκαßα συστατικÜ του διαλüγου και της δημοκρατßας που αφοροýν τους πολßτες. Δυο βÞματα πιο κÜτω παραμονεýει το χÜος και η βßα. Αν ο ελÜχιστος παρονομαστÞς συναßνεσης Ýχει κÜποια ελπßδα ακüμη να διασþσει ü,τι μπορεß να διασωθεß στη χþρα μÝσα σε αυτÝς τις συνθÞκες κρßσης, το κλεßσιμο του ΕΚΕΒΙ εßναι Ýνα μικρü παρÜδειγμα που καθρεφτßζει τη μεγÜλη πραγματικüτητα.

ΕπειδÞ, üμως, η σκανδαλολογßα εßναι της μüδας, δυο λüγια και γι’ αυτÞν. Η πρþτη πολιτικÞ απüφαση του ΘÜνου Μικροýτσικου το 1993, πριν ακüμη την ßδρυση του ΕΚΕΒΙ, Þταν, üχι τυχαßα, η κατÜργηση των επιτροπþν αγορÜς βιβλßων. Εßκοσι χρüνια αργüτερα, βρßσκουμε μπροστÜ μας μια επιτροπÞ που σκανδαλßζει τον υπουργü και οδηγεß σε λουκÝτο το θεσμü.

ΑλλÜ το σκÜνδαλο δεν εßναι τüσο οι αποφÜσεις μιας επιτροπÞς, üσο η ßδια η λειτουργßα των επιτροπþν. ΕÜν οφεßλει το υπουργεßο και οι οργανισμοß του να εξασφαλßζουν βιβλßα σε κÜποιους –σχολεßα, βιβλιοθÞκες, Ýδρες νεοελληνικþν κ.λπ.– τüτε εßναι σκÜνδαλο να τα επιλÝγουν κÜποιοι Üλλοι πÝρα απü τους ßδιους τους ωφελοýμενους.

Καμßα επιτροπÞ δεν εßναι αδÝκαστη, καμßα επιτροπÞ δεν γνωρßζει καλýτερα απü τους Üμεσα ενδιαφερüμενους τις πραγματικÝς ανÜγκες τους, καμßα σοφÞ λßστα δεν γλιτþνει απü τη δημιουργßα αμφιβüλου αξßας Þ Ýστω αμεροληψßας Κανüνα, καμßα μαζικÞ αγορÜ δεν προσφÝρει καν οικονομßα – δÝστε τα üργια των φοιτητικþν συγγραμμÜτων επß δεκαετßες. Ταυτüχρονα, οι αποκεντρωμÝνες επιλογÝς απομακρýνουν τους κινδýνους συνδιαλλαγÞς και προσφÝρουν πλουραλισμü, καλλιεργþντας μια þριμη σχÝση ανÜμεσα στους συνομιλητÝς-φορεßς.

ΘυμÜμαι ακüμη τον ΘÜνο, üταν καταργÞθηκαν οι επιτροπÝς αγορÜς, να διασκεδÜζει με το θρÞνο των συνδικαλιστþν (εκεßνων που λυμαßνονταν τις αγορÝς βιβλßων), ενþ οι κλαδικÝς του Πασüκ απειλοýσαν, λßγοι θιγüμενοι λογοτÝχνες δÜκρυζαν για την απομÜκρυνσÞ τους απü το τιμητικü αξßωμα. Επßσης Ýνας Γενικüς εκλιπαροýσε να αγοραστεß κατ’ εξαßρεση το πüνημÜ του και αφοý εßδε κι απüειδε προσπÜθησε να χρηματοδοτÞσει Ýναν πολιτιστικü σýλλογο που θα του αγüραζε üλη την Ýκδοση, παραγωγÞ γνωστοý μεγαλοεκδüτη, αλλÜ πιÜστηκε στα πρÜσα και ζÞτησε μετανοημÝνος συγγνþμη, ενþ μια αριστερÞ ευαßσθητη συγγραφÝας Ýκανε σκηνÝς στον προθÜλαμο του υπουργοý απαρηγüρητη για την ποιητικÞ της συλλογÞ που δεν θα αγοραζüταν για να σαπßσει στις αποθÞκες του υπουργεßου.

ΑυτÝς Þταν üλες κι üλες οι αντιδρÜσεις απü την κατÜργηση των επιτροπþν αγορÜς βιβλßων, απü την εξυγßανση μιας διαδικασßας που μüλυνε επß χρüνια με μικροεξυπηρετÞσεις, συνδιαλλαγÝς και ανταγωνισμοýς üλο το χþρο του βιβλßου. Απαιτοýσε üμως μια ριζοσπαστικÞ απüφαση και καθαρÞ ματιÜ και θα πρÝπει να ακοýσει κι ο Μικροýτσικος μια καλÞ κουβÝντα που το διαχειρßστηκε σωστÜ, κι üχι μüνο αυτü.

Αν Ýνας δημüσιος θεσμüς, üπως το ΕΚΕΒΙ, σημαßνει σýγχρονες πολιτικÝς, δικαιüτερη κατανομÞ, μεγαλýτερη οικονομßα, αποφυγÞ της αναξιοπρÝπειας και της συνδιαλλαγÞς, μεγαλýτερη αξιοκρατßα, προσανατολισμü του χþρου στις πιο σημαντικÝς προτεραιüτητες, συγκριτικÜ μιλþντας πÜντοτε, ας ανοßξουμε μια συζÞτηση για το ρüλο του ΕΚΕΒΙ ως θεσμοý μÝσα στα εßκοσι αυτÜ χρüνια, για τα λÜθη, τις παραλεßψεις αλλÜ και τη συμβολÞ του στην υπüθεση του ελληνικοý βιβλßου, κι ας ακοýσουμε τα επιχειρÞματα που Ýχουν να καταθÝσουν üλες οι πλευρÝς.

Πριν απ’ üλα, üμως, ας σταθοýμε üλοι απÝναντι στην πολιτικÞ απüφαση που το θÝλει κλειστü κι ας επιχειρηματολογÞσουμε γιατß πρÝπει να μεßνει ανοιχτü, ως Ýνας ελÜχιστος κοινüς παρονομαστÞς αναγκαßας συνεισφορÜς στη δημüσια κουλτοýρα. Εßναι ßσως αυτü που μπορεß να οδηγÞσει σε αναθεþρηση της υπουργικÞς απüφασης και να διασþσει τα σημαντικüτερα που διακυβεýονται, üπως εßναι το ΒιβλιονÝτ, Ýνα αναμορφωμÝνο πρüγραμμα των επισκÝψεων συγγραφÝων στα σχολεßα και οι μεταφρÜσεις των ελληνικþν βιβλßων σε ξÝνες γλþσσες.