Το χρυσüμαλλο δÝρας δεν Þταν μýθος, υποστηρßζει Ýρευνα επιστημüνων
Ο ΙÜσωνας Þταν Ýνας κοινüς χρυσοθÞρας...
ÓÜââáôï 18 Áõãïýóôïõ 2012
ÐçãÞ: ÍáôÜóá ÊáñáèÜíïõ -ÁÐÅ
Το χρυσüμαλλο δÝρας δεν Þταν καθαρÜ αποκýημα της φαντασßας των αρχαßων ΕλλÞνων, αλλÜ βασιζüταν σε ιστορικÜ δεδομÝνα! Μπορεß, δηλαδÞ, ο ΠηλÝας να ανÝθεσε στον ΙÜσονα να φÝρει το πολυπüθητο χρυσüμαλλο δÝρας, Ýνα ισχυρü σýμβολο εξουσßας, αλλÜ γιατß το δÝρμα ενüς τüσο κοινοý ζþου θεωρεßτο τüσο σημαντικü;
«Η απÜντηση εßναι εýκολη, αν διερευνηθεß ο τρüπος απüληψης του χρυσοý απü τα χρυσοφüρα ποτÜμια την εποχÞ του Χαλκοý. Ιδιαßτερα ο ποταμüς ΦÜσις στην περιοχÞ της Κολχßδος (σημερινÞ Γεωργßα) Þταν γνωστüς για τις ποσüτητες ψηγμÜτων χρυσοý που μετÝφερε. ΑρχικÜ, η απüληψη αυτοý του πολýτιμου μετÜλλου γινüταν με προβιÝς, κυρßως προβÜτων, τις οποßες βουτοýσαν οι μεταλλευτÝς μÝσα στο ποτÜμι, üπου και εγκλωβßζονταν τα ψÞγματα του χρυσοý. Στη συνÝχεια οι προβιÝς στÝγνωναν και τινÜζονταν για να συλλεχθεß ο χρυσüς Þ καßγονταν για να αποληφθοýν οι σβüλοι του χρυσοý. Με την πÜροδο του χρüνου και την εξÝλιξη των τεχνικþν, οι προβιÝς τοποθετοýνταν σε σταθερÜ ξýλινα ρεßθρα μÝσα στην κοßτη του ποταμοý» εξÞγησε ο ΜÜρκος Βαξεβανüπουλος, υποψÞφιος διδÜκτορας γεωλογßας στο ΑριστοτÝλειο ΠανεπιστÞμιο Θεσσαλονßκης, σε διÜλεξη που Ýδωσε πρüσφατα στο Μουσεßο ΦυσικÞς Ιστορßας Βüλου, με θÝμα: «Αρχαßα μεταλλεßα: Απü το ΠÞλιο του ΙÜσονα, στο Λαýριο του Πεισßστρατου».
¼πως υπογραμμßζει στην ομιλßα του, το αξιüλογο στα φιλολογικÜ Ýργα για την ΑργοναυτικÞ εκστρατεßα, αλλÜ και τον Τρωικü πüλεμο εßναι üτι τα οικονομικÜ κÝντρα της εποχÞς και τα γεωστρατηγικÜ σημεßα τοποθετοýνται προς την περιοχÞ του Εýξεινου Πüντου. «Και üχι Üδικα», εξηγεß, «καθþς τα γεγονüτα που περιγρÜφονται τοποθετοýνται χρονικÜ περßπου στο πÝρασμα απü την ΕποχÞ του Χαλκοý στην ΕποχÞ του ΣιδÞρου».
Πρüσφατα, στην περιοχÞ της Γεωργßας, μελετÞθηκαν χþροι με την αρχαιüτερη εξüρυξη και μεταλλουργßα σιδÞρου- περßπου το 1400 π.Χ. Αυτü δεßχνει üτι στην ευρýτερη περιοχÞ του Εýξεινου Πüντου Ýχουμε το πÝρασμα απü τη μεταλλουργßα του χαλκοý, στη μεταλλουργßα του σιδÞρου.
«¶ρα, üχι Üδικα», συμπεραßνει, «ο Ηρüδοτος τοποθÝτησε τη φυλÞ των Χαλýβων, που επεξεργÜζονταν το σßδηρο, σε εκεßνη την περιοχÞ».
Οι αιþνες γνþσης σε θÝματα μεταλλευτικÞς και μεταλλουργßας οδηγοýν σταθερÜ στην ανακÜλυψη της απüληψης και της χýτευσης του σιδÞρου. Πιθανüτατα, οι ταξιδευτÝς της εποχÞς μεταφÝρουν στον ελλαδικü χþρο τις γνþσεις για το νÝο μÝταλλο. Η νÝα εποχÞ θα σημαδευτεß απü τα πιο ισχυρÜ, πιο γερÜ στην κροýση, σιδερÝνια üπλα.
Οπως πιθανολογεß, Üλλωστε, ο κ.Βαξεβανüπουλος, η λεγüμενη «ΚÜθοδος των ΔωριÝων» Ýχει σχÝση με την κÜθοδο της γνþσης σε θÝματα μεταλλευτικÞς και μεταλλουργßας.
«Ας μην ξεχνÜμε üτι ο βασικüς μοχλüς της οικονομßας και των επιμÝρους λειτουργιþν της Þταν η κατοχÞ των μετÜλλων και των μεταλλοφüρων περιοχþν» διευκρινßζει.
Αρχαßα μεταλλεßα στο ΠÞλιο
Ο ΙÜσονας, üμως, δεν ξεκßνησε απü μßα περιοχÞ, χωρßς γνþσεις μεταλλευτικÞς και μεταλλουργßας. Οι κÜτοικοι της αρχαßας Ιωλκοý γνωρßζουν το χρυσü και το χαλκü, ως μÝταλλα. Το ΠÞλιο μÝχρι πρüτινος δεν Þταν γνωστü για την παρουσßα χρÞσιμων μετÜλλων. «Κι üμως», αναφÝρει ο υποψÞφιος διδÜκτορας, «απü την περιοχÞ της ΖαγορÜς μÝχρι το χωριü ΚαλαμÜκι Πηλßου Ýχουν βρεθεß πÜνω απü 30 μεταλλοφüρες περιοχÝς με Ýντονη την παρουσßα ορυκτþν του σιδÞρου, του μολýβδου και του χαλκοý». ΜÜλιστα, στο χωριü Ξουρßχτι, ανακαλýφθηκε αρχαßο υπüγειο μεταλλεßο με συνολικü μÞκος διαδρüμων πÜνω απü 100 μÝτρα, ενþ στη γýρω περιοχÞ, Ýντονη εßναι η παρουσßα επιφανειακþν εκμεταλλεýσεων.
«Μποροýμε λοιπüν να υποθÝσουμε üτι η εξÜντληση των τοπικþν μεταλλοφοριþν, υπÞρξε η κýρια αφορμÞ για την οργÜνωση εκστρατειþν σε υπερπüντιες περιοχÝς. Η αναζÞτηση νÝων και πλοýσιων μεταλλοφοριþν χαλκοý και χρυσοý, πιθανþς, Þταν η κýρια αιτßα των αποστολþν, ßσως και των επιμÝρους πολεμικþν συγκροýσεων» εκτιμÜ.
Αρχαßο Λαýριο
Σημεßο σταθμüς στην ιστορßα του Λαυρßου εßναι για τον κ. Βαξεβανüπουλο, το 546 π.Χ., οπüτε και επιστρÝφει ο Πεισßστρατος απü την εξορßα του. Απü το Παγγαßο και τη ΘρÜκη, üπου εßχε εξοριστεß, φÝρνει μαζß του Ýμπειρους μεταλλευτÝς των μεταλλεßων του Παγγαßου και της ΣκαπτÞς ¾λης και πλÝον το Λαýριο αρχßζει να γνωρßζει ιδιαßτερη ακμÞ. ΞεκινÜ η διÜνοιξη δαιδαλωδþν στοþν, που συνδÝονται με την επιφÜνεια με κατακüρυφα φρεÜτια. Το 483 π.Χ. θα ανακαλυφθεß μßα ιδιαßτερα πλοýσια μεταλλοφορßα που θα οδηγÞσει στην οικονομικÞ Üνθηση της ΑθÞνας. Απü τις προσüδους αυτÞς της ανακÜλυψης, ο ΘεμιστοκλÞς θα πεßσει του Αθηναßους να ναυπηγÞσουν 200 τριÞρεις, με τις οποßες νßκησαν τον Περσικü στüλο στη ναυμαχßα της Σαλαμßνας.
«¶ρα, αντιλαμβανüμαστε üτι ακüμη και η πορεßα της ιστορßας εξαρτÜται απü την εξÝλιξη της μεταλλευτικÞς δραστηριüτητας, αφοý αυτÞ ορßζει τους πυλþνες της οικονομßας και κατ' επÝκταση της πολιτικÞς» προσθÝτει, χαρακτηρßζοντας το Λαýριο ως «την πρþτη βιομηχανικÞ επανÜσταση προ Χριστοý».
Γενικüτερα πÜντως, μεγÜλα μεταλλευτικÜ κÝντρα της αρχαιüτητας θεωροýνται η ΘÜσος, η απÝναντι της ΘÜσου περιοχÞ της ΣκαπτÞς ¾λης, το üρος Παγγαßο, το üρος ¶γκιστρο, η ΒορειοανατολικÞ ΧαλκιδικÞ, η Σßφνος και η ΜÞλος. Σε üλες αυτÝς τις περιοχÝς υπÜρχουν δεκÜδες αρχαßες υπüγειες στοÝς εξüρυξης μεταλλεýματος, οι οποßες, üμως, δεν Ýχουν μελετηθεß ενδελεχþς, με αποτÝλεσμα την Ýλλειψη βασικþν στοιχεßων και την καταστροφÞ πολλþν στοþν, καταλÞγει ο κ. Βαξεβανüπουλος.