Ïé öõëÝò, ïé óõãêñïýóåéò êáé ï áöáíéóìüò ôùí ìåéïíïôÞôùí óôç Ìåóïðïôáìßá

Βασßλης Φουρτοýνης, δÜσκαλος

ΚυριακÞ, 17 Αυγοýστου 2014

Η Μεσοποταμßα, δηλαδÞ η περιοχÞ η οποßα εκτεßνεται μεταξý των δýο μεγÜλων ποταμþν Τßγρη και ΕυφρÜτη, ανÝκαθεν ασκεß μαγνητικÞ επιρροÞ σε κÜθε κÜτοικο, τουλÜχιστον της λεκÜνης της Μεσογεßου. Κüμβος στην διαδρομÞ μετακßνησης των Ινδοευρωπαßων, απü την Ασßα προς την ΕυρωπαúκÞ ¹πειρο, δεν εßναι υπερβολÞ ο ισχυρισμüς üτι εßναι ο τüπος üπου Üρχισαν üλα…
Μεσοποταμßα: Οι φυλÝς, οι συγκροýσεις και ο αφανισμüς των μειονοτÞτωνΜεγÜλο τμÞμα της αρχαßας Μεσοποταμßας, καταλαμβÜνει το σημερινü ΙρÜκ. Στις σýγχρονες μÝρες, ιδιαßτερα απü το 2003, το ΙρÜκ εßναι το σημεßο εκεßνο στο οποßο εστιÜζεται το παγκüσμιο ενδιαφÝρον. ¼χι μüνον για τα κοιτÜσματα υδρογονανθρÜκων, αλλÜ και γιατß η πτþση του καθεστþτος ΣαντÜμ ΧουσεÀν (Sadam Hussein) και το πολιτικü κενü που δημιουργÞθηκε, Ýχει οδηγÞσει την χþρα σε μßα πολυετÞ, Ýνοπλη σýγκρουση μεταξý της ΣουνιτικÞς και ΣιúτικÞς κοινüτητας. Η εμφÜνιση του ISIL, ανÝδειξε τις αδυναμßες και εν πολλοßς την ολικÞ ανικανüτητα της ΚυβÝρνησης ΜÜλικι, να συγκροτÞσει –Ýνδεκα χρüνια μετÜ την επÝμβαση και την πÜροδο τριþν, περßπου, απü την πλÞρη αποχþρηση των Αμερικανικþν, μαχßμων δυνÜμεων-, Ýνα κρÜτος με στοιχειωδþς, οργανωμÝνες και επαρκεßς δομÝς. ¸τσι δεν εßναι ανεξÞγητη η επÝλαση των φανατικþν ισλαμιστþν που κινοýνται στις υπþρειες της Αλ-ΚÜúντα, των οποßων η μανßα Ýγινε παγκοσμßως γνωστÞ, απü τις εικüνες που εßδαν το φþς της δημοσιüτητας, εικüνες που παριστοýν τις φρικαλεüτητες που διαπρÜττουν εις βÜρος των Σιúτþν αντιπÜλων που πÝφτουν στα χÝρια τους.
¼μως, σε üλη την διÜρκεια αυτþν των Ýνδεκα ετþν υπÜρχουν κÜποιοι πληθυσμοß, οι οποßοι βρÝθηκαν στο μÝσο της βßας μεταξý των δýο κυρßων, αντιμαχομÝνων για εξουσßα θρησκευτικþν κοινοτÞτων, αλλÜ, δεν Ýλαβαν ανÜλογη δημοσιüτητα. Ο λüγος για τις μειονüτητες που ζοýν επß εκατοντÜδες –μερικÝς και χιλιÜδες- χρüνια στο ΙρÜκ και που μÝχρι το 2003 ζοýσαν σε καθεστþς ισορροπßας.
Το ΙρÜκ Þταν η μÞτρα των πολιτισμþν και στην διÜρκεια του χρüνου πολλοß λαοß Üκμασαν και μÝχρι την εμφÜνιση του ΙσλÜμ, πολλÝς θρησκεßες εμφανßστηκαν και προφανþς κÜτι Ýμεινε απü üλα αυτÜ. ¸τσι σÞμερα, στο ΙρÜκ συναντÜ κανεßς Ýνα πÜζλ θρησκειþν και εθνοτÞτων:
Χριστιανοýς -οι οποßοι διακρßνονται σε Ασσυρßους Ορθοδüξους (Assyrian Orthodox), Χαλδαßους Καθολικοýς (Chaldean Catholics), Ορθοδüξους της ΑνατολικÞς Εκκλησßας (Ελληνορθüδοξους), καθþς και ακολοýθους του Αρμενικοý και Συριακοý δüγματος-, Γιεζßντι Þ Γιαζιντßν (Yazidi Þ Yazideen), ΤουρκμÜνους, Μαντεúστες (Soba), Σιúτες ΣαμπÜκ (Shia Shabak). ΣÞμερα, οι πληθυσμοß αυτοß, οι οποßοι ως επß το πλεßστον διαβιοýν στο Βüρειο ΙρÜκ και ειδικüτερα στην περιοχÞ της Μοσοýλης και του Κιρκοýκ, Ýχουν υποχρεωθεß σε εκτοπισμü, βßαιο η εκοýσιο, διüτι στις ελεγχüμενες απü το ISIS περιοχÝς δεν υπÜρχει καμßα πιθανüτητα επιβßωσης –κÜτι, το οποßο δυσκολεýει περισσüτερο το γεγονüς üτι οι προβολεßς της δημοσιüτητας στρÝφονται προς Üλλες κατευθýνσεις-, εÜν θελÞσουν να διατηρÞσουν τις παραδüσεις και την πßστη τους,. Οι κυριüτερες απü αυτÝς τις ομÜδες εßναι οι ακüλουθες:
ΤουρκομÜνοι (Turkmans): πρüκειται για την τρßτη κατÜ σειρÜ, μετÜ τους ¶ραβες και Κοýρδους εθνοτικÞ ομÜδα. Εßναι ΤουρκικÞς εθνικüτητας και ο κýριος üγκος του πληθυσμοý τους, βρßσκεται στην περιφÝρεια του Κιρκοýκ. ΔιαθÝτουν υψηλü μορφωτικü επßπεδο και δεξιüτητες, στοιχεßα που τους δßδει την δυνατüτητα να κατÝχουν υψηλÝς θÝσεις στην Διοßκηση. ΠαρÜ την σχετικÞ πßεση που δÝχθηκαν απü Κοýρδους και ¶ραβες -προκειμÝνου να συνταχθοýν με την μßα Þ την Üλλη πλευρÜ εν üψει της οριστικÞς διευθÝτησης του διοικητικοý καθεστþτος της περιφÝρειας σýμφωνα με τις επιταγÝς του Üρθρου 140 του νÝου Ιρακινοý ΣυντÜγματος-, απολαμβÜνουν την ασφÜλεια που συνεπÜγεται η παρουσßα της ΚουρδικÞς ΠεριφερειακÞς ΚυβερνÞσεως (Kurdistan Regional Government) και των Κουρδικþν ενüπλων δυνÜμεων ασφαλεßας, γνωστþν ως ΠεσμÝργκα (Peshmerga).
¼μως, μονÜδες των μαχητþν του ISIS πραγματοποιοýν επιδρομÝς σε κωμοπüλεις και χωριÜ της περιφÝρειας και σýμφωνα με στοιχεßα που παρÝθεσε ΤουρκμÝνος αξιωματοýχος, Κος Αúντßν Μαροýφ (Aydin Marrof), εκπρüσωπος του κüμματος «Τουρκμενικü ΜÝτωπο» (Turkomans Front), οι επιχειρÞσεις του ISIS εßχαν αποτÝλεσμα τον θÜνατο 200 και τον εκτοπισμü 200.000 ΤουρκομÜνων. Επßσης, σýμφωνα με αναφορÝς της οργÜνωσης «ΠαρατηρητÞριο για τα Ανθρþπινα Δικαιþματα» (Human Rights Watch) επιθÝσεις και εν γÝνει δραστηριüτητα του ISIS στις περιοχÝς Γκοýμπα και ΣιρικχÜν (Guba και Shireekhan), πλησßον της Μοσοýλης οδÞγησαν στον βßαιο διωγμü απü τις εστßες τους περß τις 950 ΤουρκομανικÝς οικογÝνειες? ενþ στην περιοχÞ Ταλ-ΑφÜρ (Tal Afar), 50 χλμ δυτικÜ της Μοσοýλης, ΤουρκομανικÜ χωριÜ και οικισμοß δÝχονται συστηματικÝς επιθÝσεις.
Χριστιανοß: βρßσκονται σχεδüν σε ολüκληρη την χþρα, κυρßως στην Πρωτεýουσα και η συντριπτικÞ τους πλειοψηφßα κατÜγεται απü το Βüρειο ΙρÜκ, τις περιοχÝς της ΝινεβÞ (Nineveh), την περιφÝρεια δηλαδÞ της Μοσοýλης και την ΑνκÜουα (Ainkawa), την περιφÝρεια της ΚουρδικÞς Πρωτεýουσας, Ερμπßλ (Arbyl). Οι δýο διÜλεκτοι που χρησιμοποιοýνται εßναι –üπως και üλων σχεδüν των μειονοτÞτων στο ΙρÜκ, πλÞν αυτÞς των ΤουρκμÝνων, η οποßα εßναι ΤουρκικÞς προελεýσεως-, εßναι συγγενεßς μεταξý τους και αναφÝρονται σε κλÜδο της ΑραμαúκÞς. Πριν το 2003, οι Χριστιανικοß πληθυσμοß προσÝγγιζαν τα 2 εκατομμýρια.
ΜετÜ την δυτικÞ επÝμβαση οι Χριστιανοß δεν Ýγιναν τμÞμα της αντιπαρÜθεσης Σουνιτþν-Σιúτþν. Η Ýξαρση üμως της βßας κατÜ τα Ýτη 2006-2008, εßχε ως συνÝπεια την Üσκηση βßας απü διÜφορες ομÜδες εγκληματιþν Þ φανατικþν ισλαμιστþν και προς τους Χριστιανοýς του ΙρÜκ, σε σημεßο που σÞμερα ο αριθμüς των üσων Ýχουν απομεßνει να ανÝρχεται περßπου στις 400 χιλιÜδες, σýμφωνα και με τις μαρτυρßες θρησκευτικþν ηγετþν τους. Τρεις απü αυτοýς –Ο Χαλδαßος Καθολικüς ΠατριÜρχης ΣÜκο (Luis Rafael Sako), o Αρχιεπßσκοπος των Συροκαθολικþν της Μοσοýλης ΓιοχÜνα ΠÝτρος Μοýσα (Yohanna Petros Muche) και ο Χαλδαßος Καθολικüς Αρχιεπßσκοπος Κιρκοýκ Γιοýσεφ Μßρκις (Youssif Mirkis)-, σε πρüσφατη κοινÞ τους επßσκεψη στις ΒρυξÝλλες, απεýθυναν προς την ΕυρωπαúκÞ ¸νωση Ýκκληση παρεμβÜσεþς της. προκειμÝνου να προστατευθοýν οι χριστιανικοß και Üλλοι μειονοτικοß απü την μανßα των φανατικþν ισλαμιστþν. Σε διαφορετικÞ περßπτωση στον ορατü ορßζοντα υπÜρχει ο κßνδυνος διακοπÞς της υπερχιλιετοýς ιστορικÞς παρουσßας των χριστιανικþν πληθυσμþν στην περιοχÞ. Στο σημεßο αυτü πρÝπει να σημειωθεß üτι η διÜκριση μεταξý των δογμÜτων, üπως π.χ., μεταξý Καθολικþν και Ορθοδüξων, δεν Ýχει την οριοθÝτηση που υπÜρχει στην ΕυρωπαúκÞ περιοχÞ, καθþς οι Χριστιανοß εκεß ευρισκüμενοι μεταξý πλειοψηφßας αλλοθρÞσκων, δεν Ýχουν αναπτýξει τις αντιθÝσεις και την Ýνταση που εμεßς στην Ευρþπη Ýχουμε.
Γιαζιντßν: ζουν μαζß με Σιúτες ΣαμπÜκ, στην περιοχÞ Μπασßκα (Bashiqa), 22 χλμ. Βορειο-ανατολικÜ της Μοσοýλης. Πρüκειται για περßπου 500 χιλιÜδες πιστοýς ενüς δüγματος το οποßο βασßζεται στις δοξασßες του Ζωροαστρισμοý, με προσμßξεις χριστιανικþν και στοιχεßων του ΙσλÜμ. Αρκετοß, εσφαλμÝνα θεωροýν üτι εßναι οπαδοß του ΣατανÜ, λüγω της εικüνας που απαντÜται στους λατρευτικοýς χþρους και αναπαριστÜ τον εκπεσüντα ¶γγελο Peacock. Αυτü σε συνδυασμü με την λατρεßα της φωτιÜς, βασικü στοιχεßο του Ζωροαστρισμοý, οδηγεß σε συγχýσεις σχετικÜ με τους Γιαζßντι. ΑλÞθεια εßναι üτι η μειονüτητα αυτÞ και κατÜ το παρελθüν Þταν αποδÝκτης βιαßων συμπεριφορþν απü τους μουσουλμÜνους, οι οποßοι Ýχουν ανÝκαθεν εχθρικÞ στÜση Ýναντι üσων δεν ανÞκουν στους πιστοýς λαοýς που περιγρÜφει η Βßβλος δηλαδÞ, Εβραßους και Χριστιανοýς Þ εßναι δεδηλωμÝνοι Üθεοι (ΜαρξιστÝς κ.λπ.). ΜÝχρι αυτÞ την στιγμÞ οι δυνÜμεις των Κοýρδων ΠεσμÝργκα παρÝχουν ασφÜλεια. ¼μως, στις περιοχÝς υπü την επικυριαρχßα των ισλαμιστþν του ISIS, οδηγοýνται σε διωγμü και βρßσκουν καταφýγιο στο γειτονικü Κιρκοýκ Þ στις Üλλες περιοχÝς που βρßσκονται υπü τον Ýλεγχο της ΚουρδικÞς ΠεριφερειακÞς ΚυβερνÞσεως.
Μανδαßοι Þ Σüμπα. οπαδοß του Μαντεúσμοý (Mandeism), Σüμπα üπως αποκαλοýνται στο ΙρÜκ και που μετÜ το 2010 ο πληθυσμüς Ýχει μειωθεß απü τις 30 στις περßπου 8-10 χιλιÜδες. Το δüγμα αυτü, παρουσιÜζει ιδιαßτερο ενδιαφÝρον, καθþς πρüκειται για μια αßρεση, με επιρροÝς απü τον Ζωροαστρισμü και τον Νεστοριανü Χριστιανισμü, ενþ ο μÝγας προφÞτης της αßρεσης εßναι ΙωÜννης ο ΒαπτιστÞς. Οι εκκλησßες τους εξωτερικÜ μοιÜζουν με τις βασιλικÝς και στην κορυφÞ του εξωτερικοý, κεντρικοý κλßτους, φÝρουν Σταυρü, κεκαλυμμÝνο με λευκü χιτþνα. Ο σταυρüς αυτüς αποκαλεßται ντÜρφας (darfash). ΤÝλος οι Σüμπα, ασκοýν üλες τις λατρευτικÝς τους τελετÝς σε τüπους üπου υπÜρχουν τρεχοýμενα ýδατα (ποταμοýς κατÜ βÜση) και τοýτο διüτι θεωροýν την ροÞ του νεροý ως σýμβολο της ζωÞς. Η μεγαλýτερη 3μερη εορτÞ τους υποχρεþνει να παραμεßνουν εντüς των κατοικιþν τους και δεν εξÝρχονται απü αυτÝς για κανÝναν λüγο κατÜ την εορταστικÞ διÜρκεια. Επßσης, δεν τρþγουν σφÜγια, δηλαδÞ ζþα που Ýχει χυθεß το αßμα τους.
Οι Σüμπα του ΙρÜκ, ασχολοýνται κυρßως με τον χρυσü –εßναι, πρÜγματι, εξαßρετοι τεχνßτες και αυτü το διεπßστωσα και προσωπικÜ-, ενþ στο φÜσμα των δραστηριοτÞτων τους συμπεριλαμβÜνεται και η Üσκηση της μαγεßας (κÜθε εßδους), την οποßα οι Ιρακινοß θεωροýν πολý ισχυρÞ. Εßναι η ομÜδα που κινδυνεýει Üμεσα απü εξαφÜνιση και οι Ýρευνες διεθνþν φορÝων αναφÝρουν üτι τα 2/3α του πληθυσμοý τους Ýχουν απελαθεß Þ δολοφονηθεß, απü το 2003 και μετÜ. Η ενασχüλησÞ τους με τον χρυσü και κατασκευÝς, τους καθιστÜ στüχο üχι μüνον για πολιτικοýς-θρησκευτικοýς λüγους, αλλÜ και των κοινþν, ποινικþν εγκληματιþν. Η Unesco το 2006 κατÝταξε την γλþσσα τους στον ¶τλαντα των υπü εξαφÜνιση γλωσσþν.
Εξ üλου συνειρμοý και δεδομÝνων, με ευκολßα καταλÞγει κανεßς στο συμπÝρασμα üτι, η θÝση των θρησκευτικþν κυρßως μειονοτÞτων, εν μÝσω της γενικüτερης Ýνοπλης σýγκρουσης, καθßσταται ακüμη πιο δυσχερÞς με την παρουσßα των φανατικþν του ISIS στην ΙρακινÞ επικρÜτεια. ΟμÜδες που επß αιþνες συμβßωναν –με τα üποια περιοδικÜ, εμφανιζüμενα προβλÞματα- ομαλÜ, σÞμερα κινδυνεýουν καθημερινÜ απü διωγμοýς και υφßστανται την βßα και τους βαρβαρισμοýς της Ýνοπλης συμμορßας του Al-Baghdadi.
ΕÜν η απομÜκρυνσÞ, αυτþν των πληθυσμþν απü τον τüπο τους εßναι βαρβαρισμüς, πολý περισσüτερο θα ισοδυναμεß με ανθρωπιστικÞ καταστροφÞ η εξαφÜνισÞ τους.