Η Κριμαία ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κρίσεων

Η Κριμαία ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κρίσεων
Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος	Κυριακή 16 Μαρτίου 2014
Η αρχή της αυτοδιάθεσης των εθνών, έρχεται συχνά σε σύγκρουση με την αρχής της εδαφικής κυριαρχίας. Δεκάδες παγκοσμίως τα παραδείγματα και όλα δείχνουν ότι παρά το ρόλο του ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο, τέτοιες διενέξεις δε θα σταματήσουν να υπάρχουν. Με αφορμή τα γεγονότα στην Ουκρανία και στην Κριμαία, εγέρθηκε ξανά το ζήτημα κατά πόσο είναι αποτελεσματικοί οι μηχανισμοί αποτροπής των κρίσεων. Όλο και πιο συχνά η αρχή του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας, έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση, κάτι το οποίο συνήθως καταλήγει στην εμφάνιση νέων κρατών. Οι Κούρδοι Ας δούμε το παράδειγμα των Κούρδων, οι οποίοι ύστερα από τα καπρίτσια των αποικιοκρατικών δυνάμεων βρέθηκαν να ζουν σε 4 κράτη (Ιράκ, Ιράν, Συρία και Τουρκία) και μέχρι σήμερα μάχονται για τη δημιουργία του δικού τους. Το 1991 οι Κούρδοι του Ιράκ εξεγέρθηκαν κατά του Σαντάμ Χουσεΐν, οι ΗΠΑ τους υποστήριξαν και καθόρισαν ζώνη απαγορεύσεων πτήσεων πάνω από το βόρειο Ιράκ, όπου τώρα υπάρχει ένα σχεδόν ανεξάρτητο από τη Βαγδάτη εθνικό κράτος. Στην Αφρική Μπορεί να δει κανείς και την Αφρική. Εκεί, τα προβλήματα αναθεώρησης των συνόρων παρουσιάζουν ακόμη μεγαλύτερη οξύτητα από ότι στην Ευρώπη, καθώς έχουν χαραχτεί «με το χέρι, με έναν χάρακα», με αποτέλεσμα πολλοί λαοί να βρεθούν σε διαφορετικά κράτη και ορκισμένοι εχθροί μέσα στο ίδιο. Αυτό οδήγησε σε μια ατέλειωτη σειρά συγκρούσεων μεταξύ κρατών, αλλά και εμφυλίων και κάποιες από τις συγκρούσεις αυτές οδήγησαν στην εμφάνιση νέων κρατών. Έτσι, το 1993 πραγματοποιήθηκε η απόσχιση της Ερέτριας από την Αιθιοπία, ενώ το 2011 αυτή του Νότιου Σουδάν από το Σουδάν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέες χώρες εμφανίστηκαν με την έγκριση και τη συνδρομή του ΟΗΕ, καθώς και δυτικών χωρών, οι οποίες συχνά χρηματοδοτούσαν τον αγώνα για ανεξαρτησία. Υπάρχουν στην Αφρική και διενέξεις οι οποίες ουσιαστικά συνεχίζονται μέχρι τώρα, χωρίς να έχει δοθεί ένα οριστικό τέλος. Για παράδειγμα, το 1976 το Μαρόκο, υπό τη σιωπηρή συναίνεση των ΗΠΑ και της ΕΕ, έχει καταλάβει τη Δυτική Σαχάρα, της οποίας ο πληθυσμός εξαρχής επεδίωκε την αυτοδιάθεση. Ναγκόρνο Καραμπάχ ή Δημοκρατία του Αρτσάχ Στον πρώην σοβιετικό χώρο μπορεί κανείς επίσης να βρει παραδείγματα κατά τα οποία η προστασία των ομοεθνών οδήγησε σε συγκρούσεις. Στη διάρκεια του πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (1991-1994), ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και στην αυτοανακηρυχθείσα δημοκρατία του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν έθεσε υπό τον έλεγχό του την περιοχή Σαουμιάνοβσκ, η οποία αν και αποτελούσε τμήμα της τέως Σοβιετική Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, κατοικούταν κυρίως από Αρμένιους. Οι Αρμένιοι πήραν τον έλεγχο της πρώην Αυτόνομης Περιφέρειας Ναγκόρνο Καραμπάχ και μερικών παρακείμενων με αυτή περιοχές. Η διένεξη αυτή υποβόσκει μέχρι σήμερα και οδηγεί κατά καιρούς σε όξυνση των σχέσεων μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, με τις δυο χώρες να προετοιμάζονται με τόση ένταση για έναν ενδεχόμενο πόλεμο, ώστε οι αναλυτές -όσον αφορά τον Καύκασο- να μιλούν για μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών. Κόσοβο, Ιράκ και Λιβύη Είναι σκόπιμο επίσης να θυμηθούμε και την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες χωρίς δισταγμό αγνοούσαν την αρχή της κυριαρχίας όταν η κατάσταση αφορούσε τα προσωπικά τους συμφέροντα. Το 1999 στο Κόσοβο θριάμβευσε η αρχή της αυτοδιάθεσης. Αφορμή στάθηκαν οι πληροφορίες για επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης σε βάρος του αλβανικού πληθυσμού της επαρχίας. Η ίδια περιφρόνηση προς την αρχή της κυριαρχίας εμφανίστηκε και στη διάρκεια της αμερικανικής και βρετανικής επίθεσης στο Ιράκ το 2003, η οποία διεξήχθη με την επινοημένη πρόφαση της καταστροφής όπλων μαζικής καταστροφής. Εξαιρετικά αμφιλεγόμενη ήταν η άμεση παρέμβαση του ΝΑΤΟ (κατά πρώτο λόγω της Γαλλίας και της Βρετανίας) στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη το 2011. Οι χώρες της δύσης διακήρυτταν τότε τον σκοπό της προστασίας του άμαχου πληθυσμού, ενώ οι επικριτές τους μιλούσαν για προσπάθεια ανατροπής του ανεπιθύμητου καθεστώτος του Μουαμάρ Καντάφι. Η Κίνα Ένα άλλο παράδειγμα συνδέεται με τη σύγχρονη πολιτική της Κίνας η οποία ενισχύει με συνέπεια το νέο ηγεμονικό της στάτους στην Ασία. Μετά την ειρηνική επιστροφή του Χονγκ Κονγκ και του Μακάο, οι Κινέζοι βρίσκονται σε διαμάχη με την Ιαπωνία για τα νησιά Σενκάκου/Ντιαογού, με το Βιετνάμ για τον έλεγχο της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, εμφανίζονται απειλητικοί στο θέμα της Ταϊβάν και ταυτόχρονα, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της διεθνούς κοινότητας, εξακολουθούν να ελέγχουν το Θιβέτ, που ενσωματώθηκε το 1950. Η ερμηνεία του ισχυρού Όλες οι προαναφερόμενες περιπτώσεις δείχνουν ότι παρά την ίδρυση του ΟΗΕ και τους κανόνες διεθνούς δικαίου, στις σχέσεις μεταξύ των κρατών την τελική λύση εξακολουθεί να την δίνει η ισχύς. Η διπλή ερμηνεία του διεθνούς δικαίου επιτρέπει να ερμηνεύονται οι κανόνες με τρόπο που να εξυπηρετεί τον ισχυρό. Όλες ανεξαιρέτως οι μεγάλες δυνάμεις, συχνά βασίζονται στην αρχή την οποία είναι επωφελής για τις ίδιες να υποστηρίζουν, για λόγους γεωπολιτικής στρατηγικής. Και εφόσον αυτή η διττή ερμηνεία διατηρείται, είναι αδύνατο να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός μηχανισμός διευθέτησης των κρίσεων, κάτι που σημαίνει ότι κρίσεις ανάλογες με την τωρινή, θα εμφανίζονται ξανά και ξανά.

Η Κριμαία ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κρίσεων

Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Κυριακή 16 Μαρτίου 2014

Η Κριμαία ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κρίσεων Η αρχή της αυτοδιάθεσης των εθνών, έρχεται συχνά σε σύγκρουση με την αρχής της εδαφικής κυριαρχίας. Δεκάδες παγκοσμίως τα παραδείγματα και όλα δείχνουν ότι παρά το ρόλο του ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο, τέτοιες διενέξεις δε θα σταματήσουν να υπάρχουν.

Με αφορμή τα γεγονότα στην Ουκρανία και στην Κριμαία, εγέρθηκε ξανά το ζήτημα κατά πόσο είναι αποτελεσματικοί οι μηχανισμοί αποτροπής των κρίσεων. Όλο και πιο συχνά η αρχή του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας, έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση, κάτι το οποίο συνήθως καταλήγει στην εμφάνιση νέων κρατών.

Οι Κούρδοι

Ας δούμε το παράδειγμα των Κούρδων, οι οποίοι ύστερα από τα καπρίτσια των αποικιοκρατικών δυνάμεων βρέθηκαν να ζουν σε 4 κράτη (Ιράκ, Ιράν, Συρία και Τουρκία) και μέχρι σήμερα μάχονται για τη δημιουργία του δικού τους. Το 1991 οι Κούρδοι του Ιράκ εξεγέρθηκαν κατά του Σαντάμ Χουσεΐν, οι ΗΠΑ τους υποστήριξαν και καθόρισαν ζώνη απαγορεύσεων πτήσεων πάνω από το βόρειο Ιράκ, όπου τώρα υπάρχει ένα σχεδόν ανεξάρτητο από τη Βαγδάτη εθνικό κράτος.

Στην Αφρική

Μπορεί να δει κανείς και την Αφρική. Εκεί, τα προβλήματα αναθεώρησης των συνόρων παρουσιάζουν ακόμη μεγαλύτερη οξύτητα από ότι στην Ευρώπη, καθώς έχουν χαραχτεί «με το χέρι, με έναν χάρακα», με αποτέλεσμα πολλοί λαοί να βρεθούν σε διαφορετικά κράτη και ορκισμένοι εχθροί μέσα στο ίδιο. Αυτό οδήγησε σε μια ατέλειωτη σειρά συγκρούσεων μεταξύ κρατών, αλλά και εμφυλίων και κάποιες από τις συγκρούσεις αυτές οδήγησαν στην εμφάνιση νέων κρατών. Έτσι, το 1993 πραγματοποιήθηκε η απόσχιση της Ερέτριας από την Αιθιοπία, ενώ το 2011 αυτή του Νότιου Σουδάν από το Σουδάν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέες χώρες εμφανίστηκαν με την έγκριση και τη συνδρομή του ΟΗΕ, καθώς και δυτικών χωρών, οι οποίες συχνά χρηματοδοτούσαν τον αγώνα για ανεξαρτησία.

Υπάρχουν στην Αφρική και διενέξεις οι οποίες ουσιαστικά συνεχίζονται μέχρι τώρα, χωρίς να έχει δοθεί ένα οριστικό τέλος. Για παράδειγμα, το 1976 το Μαρόκο, υπό τη σιωπηρή συναίνεση των ΗΠΑ και της ΕΕ, έχει καταλάβει τη Δυτική Σαχάρα, της οποίας ο πληθυσμός εξαρχής επεδίωκε την αυτοδιάθεση.

Ναγκόρνο Καραμπάχ ή Δημοκρατία του Αρτσάχ

Στον πρώην σοβιετικό χώρο μπορεί κανείς επίσης να βρει παραδείγματα κατά τα οποία η προστασία των ομοεθνών οδήγησε σε συγκρούσεις. Στη διάρκεια του πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (1991-1994), ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και στην αυτοανακηρυχθείσα δημοκρατία του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν έθεσε υπό τον έλεγχό του την περιοχή Σαουμιάνοβσκ, η οποία αν και αποτελούσε τμήμα της τέως Σοβιετική Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, κατοικούταν κυρίως από Αρμένιους. Οι Αρμένιοι πήραν τον έλεγχο της πρώην Αυτόνομης Περιφέρειας Ναγκόρνο Καραμπάχ και μερικών παρακείμενων με αυτή περιοχές. Η διένεξη αυτή υποβόσκει μέχρι σήμερα και οδηγεί κατά καιρούς σε όξυνση των σχέσεων μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, με τις δυο χώρες να προετοιμάζονται με τόση ένταση για έναν ενδεχόμενο πόλεμο, ώστε οι αναλυτές -όσον αφορά τον Καύκασο- να μιλούν για μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών.

Κόσοβο, Ιράκ και Λιβύη

Είναι σκόπιμο επίσης να θυμηθούμε και την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες χωρίς δισταγμό αγνοούσαν την αρχή της κυριαρχίας όταν η κατάσταση αφορούσε τα προσωπικά τους συμφέροντα. Το 1999 στο Κόσοβο θριάμβευσε η αρχή της αυτοδιάθεσης. Αφορμή στάθηκαν οι πληροφορίες για επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης σε βάρος του αλβανικού πληθυσμού της επαρχίας.

Η ίδια περιφρόνηση προς την αρχή της κυριαρχίας εμφανίστηκε και στη διάρκεια της αμερικανικής και βρετανικής επίθεσης στο Ιράκ το 2003, η οποία διεξήχθη με την επινοημένη πρόφαση της καταστροφής όπλων μαζικής καταστροφής.

Εξαιρετικά αμφιλεγόμενη ήταν η άμεση παρέμβαση του ΝΑΤΟ (κατά πρώτο λόγω της Γαλλίας και της Βρετανίας) στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη το 2011. Οι χώρες της δύσης διακήρυτταν τότε τον σκοπό της προστασίας του άμαχου πληθυσμού, ενώ οι επικριτές τους μιλούσαν για προσπάθεια ανατροπής του ανεπιθύμητου καθεστώτος του Μουαμάρ Καντάφι.

Η Κίνα

Ένα άλλο παράδειγμα συνδέεται με τη σύγχρονη πολιτική της Κίνας η οποία ενισχύει με συνέπεια το νέο ηγεμονικό της στάτους στην Ασία. Μετά την ειρηνική επιστροφή του Χονγκ Κονγκ και του Μακάο, οι Κινέζοι βρίσκονται σε διαμάχη με την Ιαπωνία για τα νησιά Σενκάκου/Ντιαογού, με το Βιετνάμ για τον έλεγχο της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, εμφανίζονται απειλητικοί στο θέμα της Ταϊβάν και ταυτόχρονα, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της διεθνούς κοινότητας, εξακολουθούν να ελέγχουν το Θιβέτ, που ενσωματώθηκε το 1950.

Η ερμηνεία του ισχυρού

Όλες οι προαναφερόμενες περιπτώσεις δείχνουν ότι παρά την ίδρυση του ΟΗΕ και τους κανόνες διεθνούς δικαίου, στις σχέσεις μεταξύ των κρατών την τελική λύση εξακολουθεί να την δίνει η ισχύς. Η διπλή ερμηνεία του διεθνούς δικαίου επιτρέπει να ερμηνεύονται οι κανόνες με τρόπο που να εξυπηρετεί τον ισχυρό. Όλες ανεξαιρέτως οι μεγάλες δυνάμεις, συχνά βασίζονται στην αρχή την οποία είναι επωφελής για τις ίδιες να υποστηρίζουν, για λόγους γεωπολιτικής στρατηγικής. Και εφόσον αυτή η διττή ερμηνεία διατηρείται, είναι αδύνατο να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός μηχανισμός διευθέτησης των κρίσεων, κάτι που σημαίνει ότι κρίσεις ανάλογες με την τωρινή, θα εμφανίζονται ξανά και ξανά.