Ñßæåò óôçí Áíáôïëßá öáßíåôáé üôé Ý÷ïõí ïé éíäïåõñùðáúêÝò ãëþóóåò

ÔåôÜñôç 29 Áõãïýóôïõ 2012

ΠηγÞ: www.tovima.gr/science

Αν και τα αγγλικÜ, τα ισπανικÜ, τα ρωσικÜ Þ ακüμη περισσüτερο τα χßντι ηχοýν εντελþς ξÝνα στα αυτιÜ μας, üλα τους εßναι μακρινοß συγγενεßς των ελληνικþν αφοý ανÞκουν στην ßδια γλωσσικÞ οικογÝνεια – την ινδοευρωπαúκÞ.

Το γλωσσικü αυτü «σüι» εßναι μεγÜλο καθþς τα εν ζωÞ μÝλη του ανÜγονται σε εκατοντÜδες και Ýχουν εξαπλωθεß σε σημαντικü τμÞμα του πλανÞτη.

Η ταυτüτητα του κοινοý προγüνου τους ωστüσο δεν Ýχει εξακριβωθεß: δυο περιοχÝς –και δυο αντßπαλες θεωρßες– ερßζουν για τον τßτλο της πατρüτητας: οι στÝπες της Κασπßας ΘÜλασσας και τα χωρÜφια της Ανατολßας. Καμßα üμως απü τις δυο δεν τον Ýχει κατοχυρþσει επισÞμως.

Μια ομÜδα ερευνητþν αποφÜσισε να διερευνÞσει το ζÞτημα με μια εντελþς νÝα προσÝγγιση, χρησιμοποιþντας üχι γλωσσολογικÜ εργαλεßα αλλÜ τις τεχνικÝς που εφαρμüζονται στη Βιολογßα για την κατÜρτιση των γενεαλογικþν δÝντρων και την παρακολοýθηση της εξÜπλωσης των επιδημιþν. Τα αποτελÝσματÜ της, που δημοσιεýθηκαν στην επιθεþρηση «Science», «δεßχνουν» ξεκÜθαρα προς την Ανατολßα αναζωπυρþνοντας τη διαμÜχη μεταξý των αντιπÜλων στρατοπÝδων.

ΑναγωγÞ γλωσσικþν και γεωγραφικþν δεδομÝνων στον χρüνο

Εφαρμüζοντας τις μεθüδους της επιστÞμης τους, και συγκεκριμÝνα μια «φυλογενετικÞ» προσÝγγιση που εφαρμüζεται για τη μελÝτη της μετÜδοσης των ιþν, βιολüγοι του Πανεπιστημßου του ¼κλαντ της ΝÝας Ζηλανδßας με επικεφαλÞς τον ΚουÝντιν Ατκινσον συνÝλεξαν δεδομÝνα σχετικÜ με το λεξιλüγιο 103 ζωντανþν και νεκρþν ινδοευρωπαúκþν γλωσσþν και το γεωγραφικü τους εýρος και τα ανÞγαγαν με υπολογιστικÝς τεχνικÝς πßσω στον χρüνο þστε να εντοπßσουν την κοινÞ τους ρßζα.

Οι ειδικοß βασßστηκαν κυρßως σε λÝξεις οι οποßες εßναι γνωστü üτι ανθßστανται στις γλωσσολογικÝς μεταβολÝς – üπως π.χ. αυτÝς που υποδηλþνουν τα μÝλη του σþματος Þ της οικογÝνειας. ΑρχικÜ συνÝκριναν τις λÝξεις αυτÝς με τις αντßστοιχες λÝξεις στην προγονικÞ πρωτο-ινδοευρωπαúκÞ γλþσσα, προκειμÝνου να εντοπßσουν τις ομüρριζες. Ομüρριζες θεωροýνται οι λÝξεις που κατÜγονται απευθεßας απü την αντßστοιχη προγονικÞ λÝξη – π.χ. οι λÝξεις «μητÝρα» στα ελληνικÜ , «mother» στα αγγλικÜ, «mutter» στα γερμανικÜ, «mat» στα ρωσικÜ, «madar» στα περσικÜ, «matka» στα πολωνικÜ και «mater» στα λατινικÜ κατÜγονται üλες απü την πρωτο-ινδοευρωπαúκÞ λÝξη «mehter».

Οι ομüρριζες λÝξεις της κÜθε γλþσσας «βαθμολογÞθηκαν» με το ψηφßο 1 ενþ εκεßνες που εßχαν αλλÜξει χαρακτηρßστηκαν με το ψηφßο 0, μετατρÝποντας τα επιλεγμÝνα λεξιλüγια των 103 γλωσσþν σε σειρÝς απü δυαδικÜ ψηφßα που μποροýσε να επεξεργαστεß ο υπολογιστÞς. Οι «σειρÝς» αυτÝς συνδυÜστηκαν με τις χρονολογßες στις οποßες θεωρεßται üτι οι διÜφορες γλþσσες αποχωρßστηκαν μεταξý τους καθþς και με πληροφορßες σχετικÜ με το γεωγραφικü εýρος της καθεμιÜς, προκειμÝνου να εντοπιστοýν τα πιθανüτερα μονοπÜτια διÜδοσÞς τους.

Γλωσσικοß πρüγονοι οι αγρüτες της Ανατολßας

¼λα τα αποτελÝσματα που εξÞγαγαν οι ερευνητÝς συνÝκλιναν στο üτι η ινδοευρωπαúκÞ γλþσσα γεννÞθηκε πριν απü 8.000 με 9.000 χρüνια στην Ανατολßα, επιβεβαιþνοντας τη θεωρßα που εßχε προτεßνει το 1987 ο αρχαιολüγος Κüλιν ΡÝνφρου, υποστηρßζοντας üτι οι γλωσσικοß μας πρüγονοι Þταν ειρηνικοß αγρüτες της Ανατολßας των οποßων η γλþσσα διαδüθηκε με την εξÜπλωση της γεωργßας.

Η αντßπαλη θεωρßα, η οποßα προτÜθηκε στα μÝσα της δεκαετßας του 1950, εßναι γνωστÞ ως «υπüθεση του ΚουργκÜν» και θÝλει την ινδο-ευρωπαúκÞ γλωσσικÞ οικογÝνεια να κατÜγεται απü πολεμοχαρεßς βοσκοýς οι οποßοι διÝδωσαν τη γλþσσα τους üταν κατÝβηκαν με τα ÜρματÜ τους πριν απü 4.000 με 5.000 χρüνια απü τις στÝπες του Πüντου και της Κασπßας ΘÜλασσας για να κατακτÞσουν την Ασßα και την Ευρþπη.

Αν και προγενÝστερη της «υπüθεσης της Ανατολßας», η «υπüθεση του ΚουργκÜν» εξακολουθεß να Ýχει Ýνθερμους υποστηρικτÝς οι οποßοι – προς το παρüν τουλÜχιστον – δεν φαßνονται να πεßθονται απü τα ευρÞματα της νÝας μελÝτης. Αυτü που της καταμαρτυροýν κυρßως εßναι η Ýλλειψη «γλωσσολογικοý» ερευνητικοý υποβÜθρου.

Ο κ. Ατκινσον ωστüσο, παρ’ üτι δεν εßναι γλωσσολüγος αλλÜ εξελικτικüς βιολüγος, επιμÝνει στην αξιοπιστßα της μεθüδου του και προβλÝπει üτι σýντομα οι αρετÝς των αναλυτικþν προσεγγßσεων των «βιο-ιατρικþν» μελετþν θα αναγνωριστοýν και σε Üλλους τομεßς της επιστÞμης.